თეგი: მთიანი ყარაბაღი
სომხეთი: აზერბაიჯანმა შეთანხმება დაარღვია და ერთი სოფელი დაიკავა
სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს თანახმად, 24 მარტს, დაახლოებით 16:00 საათზე აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ჯარებმა გადალახეს კონტაქტის ხაზი და სოფელი ფარუხი დაიკავეს, რომელსაც მანამდე დე ფაქტო მთიანი ყარაბაღის (არცახის) რესპუბლიკა აკონტროლებდა. დაპირისპირების შესახებ ინფორმაციას უარყოფს აზერბაიჯანი. სომხეთის თანახმად, აზერბაიჯანმა შეთანხმება რუსეთის პასუხისმგებლობის ზონაში დაარღვია. „აზერბაიჯანის ეს აგრესიული მოქმედებები კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ოფიციალური ბაქო განაგრძობს 2020 წლის სამმხრივი შეთანხმების დარღვევას, რომლის თანახმადაც, უნდა შემწყდარიყო დაპირისპირება და მხარეები უნდა დარჩენილიყვნენ მათ მიერ უკვე დაკავებულ პოზიციებზე, ხოლო კონტაქტის ხაზზე რუსი სამშვიდობოები უნდა განლაგებულიყვნენ. მოველით, რომ რუსი სამშვიდობო ძალები, რომელთა პასუხისმგებლობის არეშიც მოხდა პროვოკაცია, გადადგამენ ნაბიჯებს, რათა აზერბაიჯანული ძალები დაუყოვნებლივ დაბრუნდნენ საწყის პოზიციებზე“, – ნათქვამია სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებაში. 2020 წელს მთიან ყარაბაღში საომარი მოქმედებების განახლების შემდეგ, როდესაც აზერბაიჯანმა ყარაბაღის ტერიტორიის გარკვეულ ნაწილზე კონტროლი მოიპოვა, რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის მონაწილეობით, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, სამშვიდობო შეთანხმება გაფორმდა. შეთანხმებას 27 სექტემბერს მოაწერეს ხელი.
მთიან ყარაბაღში საომარი მდგომარეობა გამოცხადდა
არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკაში საომარი მდგომარეობა გამოცხადდა. განკარგულებას ხელი მისმა პრეზიდენტმა, არაიიკ ჰარუტუნიანმა მოაწერა. რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალები მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიაზე რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში შევიდნენ და მთიანი ყარაბაღის შეიარაღებული ფორმირებების ქვედანაყოფებს უპილოტო საფრენი აპარატის, ბაირაქტარი TB-2-ით ოთხი დარტყმა მიაყენეს. გავრცელებული ინფორმაციით, აზერბაიჯანის ჯარებთან შეტაკებისას დაიღუპა სამი და დაიჭრა რამდენიმე სომეხი სამხედრო. ერევანმა ბაქო რუსეთის შუამავლობით დადებული ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დარღვევაში დაადანაშაულა. თავის მხრივ, აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ სომხეთი “საერთაშორისო საზოგადოების შეცდომაში შეყვანის მცდელობაში” დაადანაშაულა. სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა მომხდარზე რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან ისაუბრა. ფაშინიანის პრესსამსახურში განაცხადეს, რომ ლიდერებმა “მთიან ყარაბაღში რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში აზერბაიჯანული შენაერთების შეჭრის შემდეგ შექმნილი ვითარება” განიხილეს. 2020 წლის შემოდგომაზე სომხეთსა და აზებაიჯანს შორის მთიან ყარაბაღში ომი დაიწყო. გაიმარჯვა აზებაიჯანის არმიამ. აზერბაიჯანმა ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილი დაიკავა. მხარეთა შორის მოლაპარაკებებში რუსეთი ჩაერთო, შემდეგ კი მთან ყარაბაღში სამშვიდობო კონტიგენტი გაგზავნა.
ყარაბაღში დაძაბულობის ფონზე ილჰამ ალიევი და ნიკოლ ფაშინიანი ბრიუსელში შეხვდებიან
ყარაბაღში ბოლო პერიოდის დაძაბულობის ფონზე, აზერბაიჯანის პრეზიდენტი, ილჰამ ალიევი და სომხეთის პრემიერმინისტრი, ნიკოლ ფაშინიანი ერთმანეთს 6 აპრილს, ბრიუსელში შეხვდებიან. მხარეები ასევე შეხვდებიან ევროპული საბჭოს პრეზიდენტს, შარლ მიშელს. ორი ქვეყნის ლიდერი ისაუბრებს მთიანი ყარაბაღის გარშემო სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყებაზე. 26 მარტს არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკაში საომარი მდგომარეობა გამოცხადდა. განკარგულებას ხელი მისმა პრეზიდენტმა, არაიიკ ჰარუტუნიანმა მოაწერა. რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ინფორმაციით აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალები მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიაზე რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში შევიდნენ და მთიანი ყარაბაღის შეიარაღებული ფორმირებების ქვედანაყოფებს უპილოტო საფრენი აპარატის, ბაირაქტარი TB-2-ით ოთხი დარტყმა მიაყენეს. გავრცელებული ინფორმაციით, აზერბაიჯანის ჯარებთან შეტაკებისას დაიღუპა სამი და დაიჭრა რამდენიმე სომეხი სამხედრო. ერევანმა ბაქო რუსეთის შუამავლობით დადებული ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დარღვევაში დაადანაშაულა. თავის მხრივ, აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ სომხეთი “საერთაშორისო საზოგადოების შეცდომაში შეყვანის მცდელობაში” დაადანაშაულა. სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა მომხდარზე რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან ისაუბრა. ფაშინიანის პრესსამსახურში განაცხადეს, რომ ლიდერებმა “მთიან ყარაბაღში რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში აზერბაიჯანული შენაერთების შეჭრის შემდეგ შექმნილი ვითარება” განიხილეს. 2020 წლის შემოდგომაზე სომხეთსა და აზებაიჯანს შორის მთიან ყარაბაღში ომი დაიწყო. გაიმარჯვა აზებაიჯანის არმიამ. აზერბაიჯანმა ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილი დაიკავა. მხარეთა შორის მოლაპარაკებებში რუსეთი ჩაერთო, შემდეგ კი მთან ყარაბაღში სამშვიდობო კონტიგენტი გაგზავნა. ასევე წაიკითხეთ აზერბაიჯანის გენპროკურატურამ რუსეთის დუმის დეპუტატზე საერთაშორისო ძებნა გამოაცხადა
ევროკავშირი მხარეებს, მთიან ყარაბაღში საომარი მოქმედებების დაუყოვნებლივ შეწყვეტისკენ მოუწოდებს
ევროკავშირმა მხარეებს, მთიან ყარაბაღში საომარი მოქმედებების დაუყოვნებლივ შეწყვეტისკენ და მოლაპარაკების დაწყებისკენ მოუწოდა. ამის შესახებ ევროკავშირის საგარეო სამსახურის პრესსპიკერ პიტერ სტანოს განცხადებაშია ნათქვამი. ტოივო კლაარი: შეშფოთებული ვარ სომხეთ-აზერბაიჯანის კონტექსტში გაზრდილი დაძაბულობის გამო „ევროკავშირი მოუწოდებს დაუყოვნებლივ შეწყდეს საომარი მოქმედებები აზერბაიჯანულ და სომხურ ძალებს შორის ლაჩინის დერეფნის გარშემო და დაპირისპირების ხაზის სხვა ადგილებში. სამწუხაროდ, ამ შეტაკებებს უკვე შეეწირა ადამიანის სიცოცხლე და არიან დაშავებულები", - ნათქვამია განცხადებაში. ხავიერ კოლომინა: ყარაბაღიდან ცნობები შემაშფოთებელია. NATO სრულად უჭერს მხარს სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების ნორმალიზების ძალისხმევას უაღრესად მნიშვნელოვანია დაძაბულობის შემცირება, ცეცხლის შეწყვეტა და მოლაპარაკებების მაგიდასთან დაბრუნება, მოლაპარაკებების გზით გადაწყვეტილებების მოსაძებნად, - აღნიშნა სპიკერმა. მედიის ცნობით, მთიან ყარაბაღში აზერბაიჯანისა და სომხეთის სამხედრო ნაწილებს შორის შეტაკებები მიმდინარეობს, არის მსხვერპლი.
ნიკოლ ფაშინიანმა „მთიან ყარაბაღში“ რუსი „სამშვიდობოების“ ალტერნატივაზე ისაუბრა
სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ მთიან ყარაბაღში განსათავსებლად, რუსი სამშვიდობოების ალტერნატივა უნდა მოიძებნოს იმ შემთხვევაში, თუ მათი იქ ყოფნისას დაგეგმილი ამოცანა ვერ შესრულდება. ამის შესახებ უკრაინული მედია, სომხურ რადიოზე დაყრდნობით წერს. მედია: აზერბაიჯანმა ლაჩინთან კონტრტერორისტული ოპერაცია დაიწყო მისი თქმით, რუსი სამშვიდობოების მთიან ყარაბაღში ყოფნა საკვანძო ფაქტორია, იმისთვის, რომ ყარაბაღში მცხოვრები სომხების უსაფრთხოება დაცული იყოს. „2020 წლის 11 დეკემბერს აზერბაიჯანის მიერ, სოფლების, ხცაბერდისა და ხინ თაგერის აღება და სომეხი სამხედროების დატყვევება რუსი სამშვიდობოების თანდასწრებით, შემდეგ მთიანი ყარაბაღის სოფელ პარუხის აღება და 2022 წელს მომხდარი დაპირისპირებები, ასევე მთიანი ყარაბაღის სომხების ფიზიკური და ფსიქოლოგიური დაშინება სამშვიდობოების თანდასწრებით, მიუღებელია. ამ კონტექსტში უაღრესად მნიშვნელოვანია, მთიან ყარაბაღში სამშვიდობო ოპერაციის დეტალების გარკვევა“, - განაცხადა ნიკოლ ფაშინიანმა. მან აღნიშნა, რომ, თუ შეჯახების ხაზზე უსაფრთხოება სამმხრივ ფორმატში არ არის უზრუნველყოფილი, „სხვა საერთაშორისო მექანიზმების ამოქმედებაზეა“ საფიქრალი.
აზერბაიჯანის დროშა აღმართეს სომხეთთან მთიანი ყარაბაღის დამაკავშირებელ გზაზე
აზერბაიჯანელმა მესაზღვრეებმა ეროვნული ჰიმნის ფონზე, ლაჩინის გზაზე გახსნილ საკონტროლო-გამშვებ პუნქტზე აზერბაიჯანის სახელმწიფო დროშა აღმართეს. ლაჩინის დერეფანი მთიან ყარაბაღთან სომხეთის დამაკავშირებელი ერთადერთი გზაა. აზერბაიჯანმა ხსენებული გზის დასაწყისში, სომხეთთან საზღვარზე ახალი საკონტროლო-გამშვები პუნქტი 23 აპრილს გახსნა. ბაქოს განმარტებით, სომხეთი ამ გზას იყენებს ყარაბაღში სამხედრო ტვირთების გასაგზავნად, რასაც ერევანი და აზერბაიჯანს ადანაშაულებს რუსეთის შუამავლობით 2020 წელს მიღწეული შეთანხმების დარღვევაში. 2020 წლის ნოემბერში, რუსეთის შუამავლობით, სომხეთი და აზერბაიჯანი საომარი მოქმედებების შეწყვეტაზე შეთანხმდნენ. ამ შეთანხმებით, აზერბაიჯანმა ყარაბაღის რამდენიმე რაიონზე 90-იან წლებში დაკარგული კონტროლი დაიბრუნა. კონფლიქტურ ზონაში პერიოდულად იძაბება სიტუაცია.
სამშვიდობო მოლაპარაკების დაწყების ფონზე, მთიანი ყარაბაღის არეალში სროლის შესახებ იუწყებიან
სომხური მედიის თანახმად, აზერბაიჯანის არმიის მხრიდან ცეცხლის გახსნას ოთხი ადამიანი ემსხვერპლა. თავის მხრივ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო აცხადებს, რომ მის პოზიციებს ცეცხლი მთიანი ყარაბაღიდან გაუხსნეს, დაიჭრა ერთი აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი. აშშ მხარს უჭერს სომხეთსა და აზერბაიჯანს, რომლებიც ერთად მუშაობენ გრძელვადიანი და ღირსეული შეთანხმების მისაღწევად, დაწერა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა Twitter-ზე. „დიალოგი გრძელვადიანი მშვიდობის გასაღებია“, - აღნიშნა ბლინკენმა. 27 ივნისს აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ორმხრივი შეხვედრები გამართა აზერბაიჯანისა და სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრებთან ჯეიჰუნ ბაირამოვთან და არარატ მირზოიანთან. მოგვიანებით შეხვედრა სამმხრივ ფორმატში გაიმართა. 27 ივნისს ვაშინგტონში სამდღიანი სამშვიდობო მოლაპარაკების რაუნდი დაიწყო.
ერდოღანის თქმით, რუსი სამხედროები ყარაბაღს 2025 წლისთვის დატოვებენ
თურქეთის პრეზიდენტმა, რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა განაცხადა, რომ „რუსული სამშვიდობო კონტინგენტი“ ყარაბაღს 2025 წლისთვის დატოვებს. ერდოღანს აზერბაიჯანელმა ჟურნალისტმა ჰკითხა „რუსი სამშვიდობოების“ განლაგების შესახებ, რაზეც ერდოღანმა უპასუხა, რომ შეთანხმების თანახმად, „რუსი სამშვიდობოები“ „ყარაბაღში განსაზღვრულ ტერიტორიაზე 2025 წლამდე დარჩებიან, ხოლო 2025 წლისთვის რუსეთი დატოვებს ამ ადგილებს.“ „მჯერა, რომ მოსკოვი დაიცავს შეთანხმებას. ჩემი ძმა ილჰამ ალიევიც ყურადღებით ადევნებს თვალს რეგიონში არსებულ ვითარებას“, - განაცხადა თურქეთის პრეზიდენტმა.
გაეროს უშიშროების საბჭო მთიან ყარაბაღთან დაკავშირებით საგანგებო სხდომას გამართავს
გაეროს უშიშროების საბჭომ სომხეთის მოწოდების საპასუხოდ საგანგებო სხდომა 16 აგვისტოს დანიშნა. სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა, რომ საგარეო საქმეთა მინისტრი არარატ მირზოიანი გაეროს უშიშროების საბჭოს საგანგებო სხდომას დაესწრება ნიუ-იორკში. სომხეთის მთავრობა „გლობალური უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად და მასობრივი დანაშაულების თავიდან აცილების მიზნით,“ გაეროს უშიშროების საბჭოს ჩარევას ითხოვდა. კერძოდ, სომხეთმა „აზერბაიჯანის მიერ ლაჩინის დერეფნის ბლოკადასთან და არცახში „ჰუმანიტარული სიტუაციის გაუარესებასთან დაკავშირებით,“ გაეროს უშიშროების საბჭოს საგანგებო სხდომის მოწვევის თხოვნით 12 აგვისტოს მიმართა. ბაქო მთიანი ყარაბაღის ბლოკადას უარყოფს და ალტერნატიულ მარშრუტზე მიუთითებს.
არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის დე ფაქტო პრეზიდენტი თანამდებობას ტოვებს
არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის დე ფაქტო პრეზიდენტი ეროვნულ კრებას ხვალ გადადაგომის თაობაზე წინადადებით მიმართავს, ამის შესახებ არაიკ არუთუნიანმა თავის Facebook გვერდზე დაწერა. ის ამბობს, რომ გადაწყვეტილება, რომელიც ბოლო კვირებში საშინაო და საგარეო პოლიტიკურ ძალებთან და ფართო საზოგადოებასთან ურთიერთკავშირის შემდეგ, ორი დღის წინ მიიღო, საბოლოოა. მთიანი ყარაბაღის ბლოკადის გაძლიერებისა და ჰუმანიტარული კრიზისის გამწვავების შემდეგ ყარაბაღის დე ფაქტო პრეზიდენტმა არაიკ არუთუნიანმა ივლისში „უკიდურეს ზომას“ მიმართა და სტეფანაკერტში მჯდომარე აქციას შეუერთდა. 17 ივლისს არაიკ არუთუნიანმა განაცხადა, რომ „ექსტრემალური ნაბიჯის“ გადადგმა გადაწყვიტა, რათა საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება მიაპყროს ყარაბაღის ჰუმანიტარულ კრიზისს. 2020 წლის შემოდგომაზე ხანმოკლე ომის შედეგების მიხედვით, აზერბაიჯანმა და სომხეთმა რუსეთის შუამავლობით, საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებას მოაწერეს ხელი. ამჟამად ყარაბაღის მოსახლეობა ელექტროენერგიის, საწვავის, სურსათის, მედიკამენტების მწვავე დეფიციტის პირობებში ცხოვრობს. ყარაბაღის დე ფაქტო ხელისუფლების ცნობით, 15 აგვისტოს დაფიქსირდა შიმშილით გარდაცვალების პირველი შემთხვევა.
მიღწეულია შეთანხმება მთიან ყარაბაღში ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდებაზე
მთიანი ყარაბაღის ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან მიაღწია შეთანხმებას რეგიონისთვის ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდებაზე. მას რუსეთიდან მიაწვდიან წითელი ჯვრის გზით და რუსეთის სამშვიდობო ძალების კონტროლით. პირველი სატვირთო მანქანები მთიან ყარაბაღში დღეს, 10 სექტემბერს უნდა მიემგზავრებიან. რადიო თავისუფლების ცნობით, ტრანსპორტისთვის გამოყენებულ იქნება აზერბაიჯანის ქალაქ აღდამზე გამავალი გზა. აზერბაიჯანის პრეზიდენტის თანაშემწემ ჰიქმეთ ჰაჯიევმა განმარტა, რომ აღდამის გავლით ტრანსპორტირება ცალკე ხელშეკრულებით რეგულირდება. ასევე განიხილება ჰუმანიტარული მარაგებისთვის ლაჩინის დერეფნის გახსნის შესაძლებლობა. ის ერთადერთი გზაა, რომელიც მთიან ყარაბაღს სომხეთთან აკავშირებს. ჰაჯიევმა თქვა, რომ მთიანი ყარაბაღის შესასვლელთან ყველა საკონტროლო-გამშვები პუნქტი და საგუშაგო აგრძელებს მუშაობას და ყველა ჰუმანიტარული ტვირთის განბაჟება აზერბაიჯანის წესების შესაბამისად უნდა მოხდეს. ერთი დღით ადრე, შაბათს, მთიანი ყარაბაღის პარლამენტმა თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის ახალ მეთაურად აირჩია სამველ შაჰრამანიანი. აზერბაიჯანმა ამ გადაწყვეტილებას „ფიქციური და უკანონო“ უწოდა და პარლამენტის დაშლა მოითხოვა. ლაჩინის დერეფანი 15 ივნისიდან გადაკეტილია. რეგიონში ჰუმანიტარული მდგომარეობა კრიტიკულთან ახლოსაა: აღინიშნება საკვების, საწვავისა და მედიკამენტების დეფიციტი. ყარაბაღელები ამბობენ, რომ შიმშილის ზღვარზე არიან, ბენზინის ნაკლებობის გამო ტრანსპორტი არ მუშაობს. აზერბაიჯანი უარყოფს ბლოკადის მოწყობაში ბრალდებებს. ბაქომ ერევანი დაადანაშაულა, რომ თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის იმ ტერიტორიაზე რომელსაც სომხეთის ხელისუფლება აკონტროლებს, მას გადაჰყავს სამხედრო მოსამსახურეები, გადააქვს იარაღი და საბრძოლო მასალა, ასევე ბაქო ერევანს ბრალს სდებს აზერბაიჯანის ტერიტორიიდან ბუნებრივი რესურსებისა და კულტურული ფასეულობების უკანონო გატანაში. მთიანი ყარაბაღის ტერიტორია საერთაშორისო სამართლის მიხედვით აზერბაიჯანის ნაწილად ითვლება. რეგიონის მოსახლეობა ძირითადად ეთნიკური სომხები არიან. 1990-იანი წლების დასაწყისიდან ბაქო ვერ აკონტროლებდა რეგიონის დიდ ნაწილს. სომხური თემის წარმომადგენლებმა გამოაცხადეს დამოუკიდებელი რესპუბლიკა, რომელიც არცერთმა ქვეყანამ, მათ შორის არც სომხეთმა, არ აღიარა. 2020 წლის შემოდგომაზე, მოკლევადიანი ომის შედეგად, აზერბაიჯანმა და სომხეთმა რუსეთის შუამავლობით ხელი მოაწერეს შეთანხმებას საომარი მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ. შეთანხმების თანახმად, რამაც ერევანში ოპოზიციის პროტესტი გამოიწვია, ბაქომ ყარაბაღისა და მისი მიმდებარე აზერბაიჯანული ტერიტორიების მნიშვნელოვან ნაწილზე კონტროლი დაიბრუნა.
საქართველო ყარაბაღის ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნებს არ ცნობს
თბილისმა განაცხადა, რომ ყარაბაღის „საპრეზიდენტო არჩევნებს“ არ ცნობს. შესაბამისი განცხადება უწყების ვებგვერდზე განთავსდა. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო გამოხატავს მხარდაჭერას აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ და არ ცნობს ე.წ. საპრეზიდენტო არჩევნებს ყარაბაღში, რომელიც გაიმართა 2023 წლის 9 სექტემბერს. ევროკავშირი მთიან ყარაბაღში გუშინ ჩატარებულ ე.წ. "საპრეზიდენტო არჩევნებს" არ აღიარებს. "2023 წლის 9 სექტემბერს ხანკენდში/სტეფანაკერტში ე.წ. „საპრეზიდენტო არჩევნების“ ჩატარებასთან დაკავშირებით, ევროკავშირი იმეორებს, რომ არ ცნობს იმ კონსტიტუციურ და სამართლებრივ ჩარჩოს, რომლის ფარგლებშიც ის ჩატარდა,"- აღნიშნულია საგარეო საქმეთა და უსაფრთხოების პოლიტიკის საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესი წარმომადგენლის, ჯოზეფ ბორელის პრესსპიკერის, ნაბილა მასრალის განცხადებაში. მისი თქმით, ამასთან მნიშვნელოვანია ყარაბაღელი სომხები გაერთიანდნენ დე-ფაქტო ლიდერების გარშემო, რომლებსაც შეუძლიათ და სურთ, ბაქოსთან შედეგზე ორიენტირებულ დისკუსიებში ჩაერთონ. შეგახსენებთ, არაღიარებულ მთიან ყარაბაღში, 9 სექტემბერს ე.წ. "საპრეზიდენტო არჩევნები" ჩატარდა და "პრეზიდენტად" სამველ შაჰრამანიანი აირჩიეს. მთიანი ყარაბაღის ტერიტორია საერთაშორისო სამართლის მიხედვით აზერბაიჯანის ნაწილად ითვლება. რეგიონის მოსახლეობა ძირითადად ეთნიკური სომხები არიან. 1990-იანი წლების დასაწყისიდან ბაქო ვერ აკონტროლებდა რეგიონის დიდ ნაწილს. სომხური თემის წარმომადგენლებმა გამოაცხადეს დამოუკიდებელი რესპუბლიკა, რომელიც არცერთმა ქვეყანამ, მათ შორის არც სომხეთმა, არ აღიარა. 2020 წლის შემოდგომაზე, მოკლევადიანი ომის შედეგად, აზერბაიჯანმა და სომხეთმა რუსეთის შუამავლობით ხელი მოაწერეს შეთანხმებას საომარი მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ. შეთანხმების თანახმად, რამაც ერევანში ოპოზიციის პროტესტი გამოიწვია, ბაქომ ყარაბაღისა და მისი მიმდებარე აზერბაიჯანული ტერიტორიების მნიშვნელოვან ნაწილზე კონტროლი დაიბრუნა.
მედიის ცნობით, ერევანში პოლიციასა და მომიტინგეებს შორის შეტაკება მოხდა
ერევნის ცენტრში 19 სექტემბერს ოპოზიციური ძალების აქცია გაიმართა. რადიო თავისუფლების ცნობით, თავდაპირველად, აქცია მოაწყვეს მთიანი ყარაბაღის წარმომადგენლებმა, რომლებიც მთავრობისგან მოქმედებას მოითხოვდნენ სომხებით დასახლებულ რეგიონში, რომელიც დე იურე აზერბაიჯანს ეკუთვნის. რადიო თავისუფლების სომხური რედაქციის თანახმად, მიტინგს შემდგომ შეუერთდა ოპოზიციური პარტია, რომელიც მოითხოვს, რომ ერევანმა უარი თქვას მთიანი ყარაბაღის აზერბაიჯანის ტერიტორიად აღიარებაზე. მიტინგის დროს მოხდა შეტაკება პოლიციასთან, არიან დაშავებულები პოლიციებს შორისაც. საგამოძიებო კომიტეტმა განაცხადა, რომ აღძრულია საქმე მასობრივი არეულობისკენ საჯარო მოწოდების და მასობრივი არეულობის ორგანიზებაში მონაწილეობის მუხლებით. ოპოზიციური ძალები ასევე მოითხოვეს პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინანის გადადგომას. სომხეთის ჯანდაცვის სამინისტროს თანახმად, სამართალდამცველებსა და აქციის მონაწილეებს შორის მომხდარი შეტაკებებისას რამდენიმე ადამიანი დაშავდა. მათ შორის არიან, როგორც სამოქალაქო პირები, ასევე პოლიციელები. მათ ნაწილს სამედიცინო დახმარება ადგილზე აღმოუჩინეს, ნაწილი კი, ჰოსპიტალიზებულია. სომხეთის უშიშროების ეროვნულმა სამსახურმა განაცხადა, რომ ზომებს მიიღებს „ნებისმიერი ქმედებების გასანეიტრალებლად“, რომელიც შიდა უსაფრთხოების დესტაბილიზაციას ახდენს. სომხური მედიის ინფორმაციით, მთავრობის შენობის სახურავზე სნაიპერები შენიშნეს. შეგახსენებთ, საპროტესტო აქციები სომხეთში დღეს მას შემდეგ დაიწყო, რაც აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ყარაბაღში კონსტიტუციური წესრიგის აღსადგენად ადგილობრივ „ანტიტერორისტულ ღონისძიებებს“ ახორციელებენ. ბოლო ცნობებით დაღუპულთა რიცხვი 25-ია, დაშავებულია 139 ადამიანი. სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა, ნიკოლ ფაშინიანმა ვიდეომიმართვაში განაცხადა, რომ იმ გარე და შიდა ძალებს, რომლებიც ქვეყნის ფართომასშტაბიან საომარ მოქმედებებში ჩართვას ცდილობენ, არ უნდა მიეცეთ საშუალება, საფრთხე შეუქმნან სომხეთის სახელმწიფოებრიობას და სომხეთმა, ესკალაციის ფონზე, „არ უნდა გადადგას გაუთვლელი, მკვეთრი და ავანტიურისტული ნაბიჯები“. ფაშინიანმა 19 სექტემბერს ასევე განაცხადა, რომ სომხეთის არმია საომარ მოქმედებაში არ არის ჩართული. მან აღნიშნა, რომ მთიან ყარაბაღში სომხეთს არმია არ ჰყავს. არაღიარებულ მთიან ყარაბაღში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით, Europetime გთავაზობთ აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის (ჯეიმს ბეიკერი - 1989 -1992) სპეციალური წარმომადგენლისა და პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან ურთიერთობის საკითხებში მრჩევლის, პოლ გობლის შეფასებას. გობლის შეფასებით, არსებობს რეალური საფრთხე იმისა, რომ სომხები ყარაბაღიდან მასობრივად დაიწყებენ გასვლას, რაც რეპუტაციულად აზერბაიჯანს დააზიანებს. რაც შეეხება რუსეთს, გობლის შეფასებით, რუსეთი უკნაყოფილებას გამოხატავს, მაგრამ დარწმუნდება, რომ მისი სამხედრო ე.წ. სამშვიდობოები არანაირად არ ჩაერთვებიან. „არსებობს მნიშვნელოვანი რისკი იმისა, რომ სომხები დიდი რაოდენობით დატოვებენ ტერიტორიას. ასეთი რამ ნამდვილად დააზარალებს ბაქოს რეპუტაციას. რუსეთი, სავარაუდოდ, დაიჩივლებს, მაგრამ დარწმუნდება, რომ არცერთი მისი სამხედრო ე.წ. სამშვიდობო არ იყოს ჩართული (პროცესებში, რედ.),“ - აღნიშნავს პოლ გობლი. ვითარება ყარაბაღში - ბოლო ცნობები და საერთაშორისო გამოხმაურება მან დღეს ამ თემაზე აზერბაიჯანულ მედიასთანაც ისაუბრა. კერძოდ, რაც შეეხება არსებული პრობლემის გადაწყვეტის გზებს, გობლმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ორივე მხარემ უნდა გააგრძელოს საუბარი: „ამ ბოლო დროს სომხეთის ურთიერთობა რუსეთთან და ირანთან არც ისე კარგია. რუსეთი კარგავს თავის პოზიციას სამხრეთ კავკასიაში. ირანს შეუძლია, პრობლემები შექმნას, მაგრამ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ჩაერიოს.“ შეგახსენებთ, მთიანი ყარაბაღი სომხებით დასახლებული რეგიონია, რომელიც საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, აზერბაიჯანს ეკუთვნის. ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება რეგიონის გარშემო ათწლეულებია, გრძელდება.
მედიის ცნობით, ყარაბაღში რუსეთის ჩრდილოეთ ფლოტის წყალქვეშა ძალების მეთაურის მოადგილე, პირველი რანგის კაპიტანი ივან კოვგანი დაიღუპა
მედიის ცნობით, 20 სექტემბერს მთიან ყარაბაღში რუსი სამხედროებზე თავდასხმის დროს, ჩრდილოეთის ფლოტის წყალქვეშა ძალების მეთაურის მოადგილე, პირველი რანგის კაპიტანი ივან კოვგანი დაიღუპა. რადიო თავისუფლების ცნობით, ამის შესახებ მურმანსკის გამოცემები "ბი-პორტი"და " სევერპოსტი" იტყობინებიან.წყალქვეშა ნავების პეტერბურგის კლუბში განაცხადეს, რომ 52 წლის კოვგანი ბაქოს, ერევანსა და მოსკოვს შორის შეთანხმებით რეგიონში განლაგებული სამშვიდობო კონტინგენტის მეთაურის მოადგილე იყო. გაჯიევოში ბაზირებულ წყალქვეშა ფლოტში ის იყო მეთაურის მოადგილე, პოლიტიკურ ნაწილში. ფლოტში პირველი რანგის კაპიტნის წოდება პოლკოვნიკის წოდებას შეესაბამება. 20 სექტემბერს, საღამოს, რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მთიან ყარაბაღში ცეცხლი გაუხსნეს მანქანას, რომელშიც რუსი სამხედროები იყვნენ. ისინი დაიღუპნენ. მანქანაში მყოფთა რაოდენობა და ვინაობა დასახელებული არ არის. რუსეთის პირველი არხის ინფორმაციით, დაიღუპა ოთხი ადამიანი. აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა „ბოდიში მოიხადა და ღრმა მწუხარება გამოთქვა 20 სექტემბერს ყარაბაღში რუსი სამშვიდობოების ტრაგიკული დაღუპვის გამო“. ალიევმა ასევე პირობა დადო, რომ ინციდენტს გამოიძიებენ საფუძვლიანად და „ყველა დამნაშავე სათანადოდ დაისჯება“. გარდა ამისა, ალიევმა გამოთქვა მზადყოფნა, ფინანსურად დაეხმაროს დაღუპულთა ოჯახებს.კრემლის პრესსამსახური არ ამბობს, რა უპასუხა პუტინმა აზერბაიჯანელ კოლეგას.
მედია: მთიან ყარაბაღში საწვავის საწყობში აფეთქება მოხდა
25 სექტემბერს მთიან ყარაბაღში, სტეპანაკერტი-ასკერანის გზატკეცილთან ახლოს მდებარე საწვავის საწყობში მძლავრი აფეთქება მოხდა. არიან დაღუპულები და დაჭრილები. დაშავებულები საავადმყოფოებში გადაიყვანეს. დაღუპულთა ზუსტი რაოდენობა არ სახელდება. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქება იმ დროს მოხდა, როდესაც საწვავი ურიგდებოდა ადამიანებს, რომლებიც მანქანით სომხეთში მიდიოდნენ, იტყობინება რუსული დამოუკიდებელი გამოცემა Meduza. შეგახსენებთ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ არაღიარებულ ყარაბაღში „ანტიტერორისტული ღონისძიებების“ დაწყების შესახებ 19 სექტემბერს განაცხადა. 20 სექტემბერს აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ ყარაბაღზე სრული კონტროლი დაამყარა და სუვერენიტეტი აღიდგინა. მთიან ყარაბაღში მცხოვრებმა სომხებმა რეგიონის დატოვება დაიწყეს. სომხეთის ხელისუფლება აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღი უკვე 2900-ზე მეტმა ადამიანმა დატოვა. 22 სექტემბერს სომხეთის მთავრობის სხდომაზე პრემიერ-მინისტრმა, ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ მზად არიან ყარაბაღიდან იძულებით გადაადგილებულთა მისაღებად, თუმცა ყველაფერი უნდა გაკეთდეს, რომ ისინი თავიანთ სახლებში დარჩნენ და მშვიდად ცხოვრება განაგრძონ. სომხური მხარის ცნობით, რეგიონის მოსახლეობა 120 ათასამდეა. პოლ გობლის ანალიზი ყარაბაღში მიმდინარე პროცესებზე აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა, ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ ყარაბაღში მცხოვრები სომხები აზერბაიჯანის მოქალაქეები არიან და მალე დაინახავენ უკეთესობას. ალიევის თქმით, ბაქოს მიზანია „მშვიდობიანი თანაცხოვრება, ურთიერთგაგება და ურთიერთპატივისცემა". თავის მხრივ, ყარაბაღელი სომხები მოითხოვენ უსაფრთხოების მყარ გარანტიას, რომელიც მათი წარმომადგენლების თქმით, ჯერჯერობით ვერ მიიღეს. ყარაბაღში განვითარებული მოვლენების ფონზე, ერევანში საპროტესტო გამოსვლები სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის გადადგომის მოთხოვნით დაიწყო. 24 სექტემბერს ოპოზიციამ დაუმორჩილებლობის შესახებ გამოაცხადა. მთიანი ყარაბაღი სომხებით დასახლებული რეგიონია, რომელიც საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, აზერბაიჯანს ეკუთვნის. ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება რეგიონის გარშემო ათწლეულებია, გრძელდება.
მედიის ცნობით, საწვავის საწყობში აფეთქების შედეგად, სულ მცირე 20 ადამიანი დაიღუპა
მთიან ყარაბაღში 25 სექტემბერს საწვავის საწყობში აფეთქების შედეგად, სულ მცირე 20 ადამიანი დაიღუპა და 290 დაიჭრა. ამის შესახებ სომხური მედია იუწყება. 7 დაშავებული საავადმყოფოში გარდაიცვალა. რამდენიმე ადამიანის მდგომარეობა კრიტიკულია. ბევრი კი, დაკარგულად მიიჩნევა. მედია: მთიან ყარაბაღში საწვავის საწყობში აფეთქება მოხდა
ევროკავშირი აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღის კრიზისით გამოწვეული მზარდი საჭიროებების საპასუხოდ, €5 მილიონს გამოყოფს
ევროკავშირი მთიანი ყარაბაღის კრიზისით გამოწვეული მზარდი საჭიროებების საპასუხოდ, ჰუმანიტარულ დახმარებას 5 მილიონი ევროთი აძლიერებს. სამეზობლო და გაფართოების მოლაპარაკებების გენერალური დირექტორატის ცნობით, კონფლიქტის ესკალაცია და შემდგომი ცეცხლის შეწყვეტა, სავარაუდოდ, გამოიწვევს მთიანი ყარაბაღიდან სომხეთში ხალხის მასობრივ გადინებას, დაახლოებით 13 500 ლტოლვილმა უკვე გადაკვეთა საზღვარი. ამავდროულად, მთიანი ყარაბაღის ანკლავში არის საკვების დიდი დეფიციტი და ელექტროენერგიისა და წყლის ხელმისაწვდომობის ნაკლებობა. გამოყოფილი თანხის პრიორიტეტული მიმართულება ფულადი დახმარება, თავშესაფარი, სასურსათო უზრუნველყოფა და საარსებო წყაროს დახმარება. ეს დახმარება გაიგზავნება წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის მეშვეობით და მიზნად ისახავს დაახლოებით, 60 000 ადამიანის დახმარებას საკვებით, ჯანდაცვით, თავშესაფრითა და ლოგისტიკით. ევროკავშირი ასევე აგზავნის ჰუმანიტარულ ექსპერტს რეგიონში, რომელიც იმუშავებს ადგილზე პარტნიორებთან ერთად, რათა უზრუნველყოს კრიზისზე სწრაფი რეაგირება. 26 სექტემბერს გამოცხადებული ახალი დაფინანსების ჩათვლით, ევროკომისიამ 25,8 მილიონ ევროზე მეტი ჰუმანიტარული დახმარება გამოყო 2020 წელს მთიან ყარაბაღში კონფლიქტის ესკალაციის შემდეგ. 2020 წლის კონფლიქტის დაწყებისას მთიან ყარაბაღში, კომისიამ სასწრაფოდ გამოყო 6,9 მილიონი ევრო, რათა დაკმაყოფილდეს საომარი მოქმედებების შედეგად უშუალოდ დაზარალებული მშვიდობიანი მოქალაქეების საჭიროებები. შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ხელმძღვანელმა, სამანტა პაუერმა 26 სექტემბერს განაცხადა, რომ აშშ ყარაბაღის მოსახლეობის ჰუმანიტარული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად $11,5 მილიონს გამოყოფს.
მთიანი ყარაბაღის „პრეზიდენტმა“ არაღიარებული რესპუბლიკის არსებობის შეწყვეტის თაობაზე ბრძანებულებას ხელი მოაწერა
მთიანი ყარაბაღის ე.წ. პრეზიდენტმა, სამველ შაჰრამანიანმა არაღიარებული რესპუბლიკის არსებობის შეწყვეტის თაობაზე ბრძანებულებას ხელი მოაწერა. დოკუმენტის მიხედვით, არაღიარებული რესპუბლიკა არსებობას 2024 წლის პირველ იანვრამდე შეწყვეტს. ინფორმაციას რუსული მედია ავრცელებს. სომხეთის პრემიერ-მინისტრის პრესსპიკერი, ნაზელი ბაგდასარიანი სოციალურ ქსელში წერს, რომ მთიანი ყარაბაღიდან სომხეთში 65 036 ადამიანი ჩავიდა. ოფიციალური მონაცემებით, მთიან ყარაბაღში დაახლოებით 120 000 სომეხი ცხოვრობდა. შეგახსენებთ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ არაღიარებულ ყარაბაღში „ანტიტერორისტული ღონისძიებების“ დაწყების შესახებ 19 სექტემბერს განაცხადა. 20 სექტემბერს აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ ყარაბაღზე სრული კონტროლი დაამყარა და სუვერენიტეტი აღიდგინა. მთიან ყარაბაღში მცხოვრებმა სომხებმა რეგიონის დატოვება დაიწყეს. მთიანი ყარაბაღი სომხებით დასახლებული რეგიონია, რომელიც საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, აზერბაიჯანს ეკუთვნის. ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება რეგიონის გარშემო ათწლეულებია, გრძელდება. ევროკავშირი აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღის კრიზისით გამოწვეული მზარდი საჭიროებების საპასუხოდ, €5 მილიონს გამოყოფს შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ხელმძღვანელმა, სამანტა პაუერმა 26 სექტემბერს განაცხადა, რომ აშშ ყარაბაღის მოსახლეობის ჰუმანიტარული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად $11,5 მილიონს გამოყოფს.
სახელმწიფო დეპარტამენტი: აშშ ხანგრძლივი მშვიდობის მისაღწევად, აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებთან ჩართულობას აგრძელებს
ამერიკის შეერთებული შტატები კვლავ ღრმად შეშფოთებულია მთიან ყარაბაღში არსებული მძიმე ჰუმანიტარული ვითარების შესახებ ცნობებით. ვაშინგტონი მოუწოდებს აზერბაიჯანს, შეინარჩუნოს ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი და თავიდან აიცილოს სამხედრო მოქმედებების განახლება. ამის შესახებ Europetime-ს აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტში განუცხადეს. „შეერთებულმა შტატებმა არაერთხელ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ძალის გამოყენება მიუღებელია და ეწინააღმდეგება ხანგრძლივი მშვიდობისთვის პირობების შექმნის ძალისხმევას. ჩვენ მოვუწოდებთ მათ შორის კომერციული, ჰუმანიტარული ორგანიზაციებისთვის შეუფერხებელი წვდომის აუცილებლობისკენ, რათა მათ ყველაზე გაჭირვებულ მოსახლეობამდე მიაღწიონ. ასევე მოვუწოდებთ ჰუმანიტარული გადაზიდვების განახლებისკენ. ჩვენ მოვუწოდებთ მხარეებს, უზრუნველყონ ჰუმანიტარული მუშაკების დაცვა და უსაფრთხოება. მთიან ყარაბაღში ეთნიკურად სომეხ მოსახლეობას უნდა მიეცეს საშუალება, მშვიდად და ღირსეულად გააგრძელოს ცხოვრება საკუთარ სახლებში - მათი უფლებებისა და უსაფრთხოების პატივისცემით. ტერიტორიის დატოვების მსურველებისთვის კი, უსაფრთხო გასასვლელი უნდა იყოს უზრუნველყოფილი. ჩვენ ხაზს ვუსვამთ საერთაშორისო მისიის მნიშვნელობას, რათა მთიანი ყარაბაღის მცხოვრებლები დარწმუნდნენ, რომ მათი უფლებები და უსაფრთხოება დაცული იქნება. ხაზს ვუსვამთ ბაქოსა და მთიანი ყარაბაღის წარმომადგენლებს შორის დიალოგის მნიშვნელობას და ვიმედოვნებთ, რომ მომავალში მნიშვნელოვან დისკუსიებს ვნახავთ. შეერთებული შტატები აგრძელებს ჩართულობას აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებთან უმაღლეს დონეზე. გასული კვირის განმავლობაში ვმუშაობდით ჩვენს მოკავშირეებთან და პარტნიორებთან ერთად, რათა აზერბაიჯანს დეესკალაციისკენ ერთობლივად მოვუწოდოთ. შეერთებული შტატები კვლავაც მიიჩნევს, რომ ერთადერთი მისაღები გზა სწორედ დიალოგია.აზერბაიჯანის ბოლოდროინდელი სამხედრო მოქმედებები მთიან ყარაბაღში, ამ პროცესისთვის უკუსვლა იყო. შეერთებული შტატები აგრძელებს ჩართულობას აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებთან უმაღლეს დონეზე, ხანგრძლივი მშვიდობის მისაღწევად,“ - განუცხადეს Europetime-ს სახელმწიფო დეპარტამენტში. შეგახსენებთ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ არაღიარებულ ყარაბაღში „ანტიტერორისტული ღონისძიებების“ დაწყების შესახებ 19 სექტემბერს განაცხადა. 20 სექტემბერს აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ ყარაბაღზე სრული კონტროლი დაამყარა და სუვერენიტეტი აღიდგინა. მთიან ყარაბაღში მცხოვრებმა სომხებმა რეგიონის დატოვება დაიწყეს. სომხეთის ხელისუფლება აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღი უკვე 2900-ზე მეტმა ადამიანმა დატოვა. 22 სექტემბერს სომხეთის მთავრობის სხდომაზე პრემიერ-მინისტრმა, ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ მზად არიან ყარაბაღიდან იძულებით გადაადგილებულთა მისაღებად, თუმცა ყველაფერი უნდა გაკეთდეს, რომ ისინი თავიანთ სახლებში დარჩნენ და მშვიდად ცხოვრება განაგრძონ. სომხური მხარის ცნობით, რეგიონის მოსახლეობა 120 ათასამდეა. პოლ გობლის ანალიზი ყარაბაღში მიმდინარე პროცესებზე აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა, ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ ყარაბაღში მცხოვრები სომხები აზერბაიჯანის მოქალაქეები არიან და მალე დაინახავენ უკეთესობას. ალიევის თქმით, ბაქოს მიზანია „მშვიდობიანი თანაცხოვრება, ურთიერთგაგება და ურთიერთპატივისცემა". თავის მხრივ, ყარაბაღელი სომხები მოითხოვენ უსაფრთხოების მყარ გარანტიას, რომელიც მათი წარმომადგენლების თქმით, ჯერჯერობით ვერ მიიღეს. ყარაბაღში განვითარებული მოვლენების ფონზე, ერევანში საპროტესტო გამოსვლები სომხეთის პრემიერ-მინისტრ, ნიკოლ ფაშინიანის გადადგომის მოთხოვნით დაიწყო. 24 სექტემბერს ოპოზიციამ დაუმორჩილებლობის შესახებ გამოაცხადა. მთიანი ყარაბაღი სომხებით დასახლებული რეგიონია, რომელიც საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, აზერბაიჯანს ეკუთვნის. ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება რეგიონის გარშემო ათწლეულებია, გრძელდება.
რა დასკვნით ტოვებს მთიან ყარაბაღს გაეროს გუნდი
გაეროს გუნდმა, რომელიც მთიან ყარაბაღში 30 წლის განმავლობაში პირველად ჩავიდა, ვერ ნახა სამოქალაქო ინფრაქტრუქტურის რაიმე დაზიანების ფაქტი. Reuters-ის ცნობით, განცხადება ამის შესახებ გაეროს წარმომადგენელმა, სტეფან დუჟარიკმა გააკეთა. „ჩვენი კოლეგები გაოცებულნი დარჩნენ ადგილობრივი მოსახლეობის მიერ სახლებიდან უეცარი გაქცევით...“ - განუცხადა დუჟარიკმა ჟურნალისტებს. „მათ არ შეხვედრიათ არავითარი ცნობა - არც ადგილობრივი მოსახლეობისგან და არც სხვებისგან, ძალადობის შესახებ მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ, ცეცხლის შეწყვეტის შემდეგ,” - განაცხადა გაეროს წარმომადგენელმა. ყარაბაღის დაახლოებით 120,000 მცხოვრებიდან ტერიტორია თითქმის ყველამ დატოვა. სომხეთმა აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სარჩელი საერთაშორისო სასამართლოში შეიტანა მთიანი ყარაბაღის „პრეზიდენტმა“ არაღიარებული რესპუბლიკის არსებობის შეწყვეტის თაობაზე ბრძანებულებას ხელი მოაწერა. შეგახსენებთ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ არაღიარებულ ყარაბაღში „ანტიტერორისტული ღონისძიებების“ დაწყების შესახებ 19 სექტემბერს განაცხადა. 20 სექტემბერს აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ ყარაბაღზე სრული კონტროლი დაამყარა და სუვერენიტეტი აღიდგინა. მთიან ყარაბაღში მცხოვრებმა სომხებმა რეგიონის დატოვება დაიწყეს. მთიანი ყარაბაღი სომხებით დასახლებული რეგიონია, რომელიც საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, აზერბაიჯანს ეკუთვნის. ორ ქვეყანას შორის დაპირისპირება რეგიონის გარშემო ათწლეულებია, გრძელდება. ევროკავშირი აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღის კრიზისით გამოწვეული მზარდი საჭიროებების საპასუხოდ, €5 მილიონს გამოყოფს შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ხელმძღვანელმა, სამანტა პაუერმა 26 სექტემბერს განაცხადა, რომ აშშ ყარაბაღის მოსახლეობის ჰუმანიტარული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად $11,5 მილიონს გამოყოფს.
მიშელის, მაკრონის, შოლცისა და ფაშინიანის განცხადება: მთიანი ყარაბაღიდან დევნილებს საერთაშორისო მონიტორინგის პირობებში სახლებში დაბრუნების საშუალება უნდა ჰქონდეთ
ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის, შარლ მიშელის, საფრანგეთის პრეზიდენტის, ემანუელ მაკრონის, გერმანიის კანცლერის, ოლაფ შოლცისა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრის, ნიკოლ ფაშინიანის ერთობლივი განცხადებით, მთიანი ყარაბაღიდან დევნილებს საერთაშორისო მონიტორინგის პირობებში სახლებში დაბრუნების საშუალება უნდა ჰქონდეთ. ევროპელმა ლიდერებმა სომხეთსა და აზერბაიჯანს ომის ფარგლებში დაკავებული ყველა პირი გათავისუფლებისკენ, უგზოუკვლოდ დაკარგული პირების ბედის დასადგენად და განაღმვითი სამუშაოების ხელშეწყობისთვის თანამშრომლობისკენ მოუწოდეს. მიშელმა, მაკრონმა და შოლცმა ხაზი გაუსვევ სომხეთის დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ხელშეუხებლობისადმი მათ ურყევ მხარდაჭერას. მხარდაჭერა გამოხატეს ყველა მიმართულებით ევროკავშირი-სომხეთის ურთიერთობების განვითარებისადმი, სომხეთის რესპუბლიკის საჭიროებებზე დაყრდნობით. ლიდერები სომხეთისთვის დამატებითი ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდების საჭიროებაზეც შეთანხმდნენ, ვინაიდან, ქვეყანა ყარაბაღელი სომხების მასობრივი გადმოსახლების შედეგების წინაშე დგას. „მათ აღნიშნეს, რომ ამ დევნილებს სახლებსა და საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნების უფლება უნდა ჰქონდეთ, ყველანაირი პირობების გარეშე, საერთაშორისო მონიტორინგით, მათი ისტორიის, კულტურისა და ადამიანის უფლებებისადმი შესაბამისი პატივისცემით,” - წერია ევროპული საბჭოს მიერ გამოქვეყნებულ განცხადებაში. განცხადების ავტორები დღეს, ესპანეთის ქალაქ გრანადაში შეხვდნენ. რატომ განაცხადა ალიევმა უარი გრანადაში ჩასვლასა და ფაშინიანთან შეხვედრაზე
ევროპარლამენტი: მთიან ყარაბაღში შექმნილი ვითარება ეთნიკურ წმენდას უტოლდება
ევროპარლამენტი მკაცრად გმობს მთიანი ყარაბაღის წინააღმდეგ 19 სექტემბრის აზერბაიჯანის წინასწარ დაგეგმილ და გაუმართლებელ სამხედრო თავდასხმას. ევროპარლამენტის თანახმად, თავდასხმის შედეგად შექმნილი ვითარება, როდესაც 100 ათასზე მეტმა სომეხმა მთიანი ყარაბაღი დატოვა, ეთნიკურ წმენდას უტოლდება. ევროპარლამენტი აზერბაიჯანის მიერ მთიანი ყარაბაღის “ძალადობრივ დაპყრობას” გმობს და აზერბაიჯანის ოფიციალური პირების წინააღმდეგ სანქციებს მოითხოვს. ამის შესახებ ევროპარლამენტის მიერ მიღებულ რეზოლუციაში არის ნათქვამი. რეზოლუციას 491-მა ევროპარლამენტარმა დაუჭირა მხარი, 9 წინააღდეგ წავიდა, ხოლო 36-მა თავი შეიკავა. ევროპარლამენტი ევროკავშირს მოუწოდებს, ინდივიდუალური სანქციები შემოიღოს ბაქოს ოფიციალური პირების წინააღმდეგ, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმისა და ადამიანის უფლებების დარღვევებისთვის მთიან ყარაბაღში. ევროპარლამენტი ასევე გმობს, თურქეთის ჩართულობას აზერბაიჯანის შეიარაღებასა და 2020 და 2023 წლების ბაქოს შეტევების მხარდაჭერისთვის. ამავდროულად, ევროპარლამენტარები ანკარას მოუწოდებენ, მისი მოკავშირე შეაკავოს. რეზოლუციის თანახმად, ევროკავშირმა აზერბაიჯანთან ურთიერთობების “ყოველმხრივი მიმოხილვა” უნდა მოახდინოს. ევროპარლამენტარების თქმით, სტრატეგიული ურთიერთობების განვითარება აზერბაიჯანის მაგვარ ქვეყანასთან, რომელიც უხეშად არღვევს საერთაშორისო სამართალსა და საერთაშორისო ვალდებულებებს, და ადამიანის უფლებების მხრივ საგანგაშო ვითარება აქვს, ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის მიზნებს არ შეესაბამება. ევროპარლამენტის რეზოლუცია ასევე მოუწოდებს ევროკავშირს აზერბაიჯანული გაზის იმპორტზე დამოკიდებულება შეამციროს, ხოლო სომხეთის წინააღმდეგ სამხედრო აგრესიის ან მნიშვნელოვანი ჰიბრიდული თავდასხმების შემთხვევაში სრულად შეწყვიტოს აზერბაიჯანული ნავთობისა და გაზის იმპორტი. გაეროს მისია მთიან ყარაბაღში 30 წლის განმავლობაში პირველად ჩავიდა. რა დასკვნით ტოვებს მთიან ყარაბაღს გაეროს გუნდი მათი შეფასებით, გაეროს მისიას არ მოუსმენია სომხებზე ძალადობისა და სამოქალაქო ინფრასტრუქტურის დაზიანების ფაქტების შესახებ ცნობები. შეგახსენებთ, აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ არაღიარებულ ყარაბაღში „ანტიტერორისტული ღონისძიებების“ დაწყების შესახებ 19 სექტემბერს განაცხადა. 20 სექტემბერს აზერბაიჯანმა განაცხადა, რომ ყარაბაღზე სრული კონტროლი დაამყარა და სუვერენიტეტი აღიდგინა. მთიან ყარაბაღში მცხოვრებმა სომხებმა რეგიონის დატოვება დაიწყეს. 28 სექტემბერს მთიანი ყარაბაღის „პრეზიდენტმა“ არაღიარებული რესპუბლიკის არსებობის შეწყვეტის თაობაზე ბრძანებულებას ხელი მოაწერა. ევროკავშირი აცხადებს, რომ მთიანი ყარაბაღის კრიზისით გამოწვეული მზარდი საჭიროებების საპასუხოდ, €5 მილიონს გამოყოფს შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს ხელმძღვანელმა, სამანტა პაუერმა 26 სექტემბერს განაცხადა, რომ აშშ ყარაბაღის მოსახლეობის ჰუმანიტარული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად $11,5 მილიონს გამოყოფს.
ილჰამ ალიევმა მთიანი ყარაბაღის მთავარ ქალაქში აზერბაიჯანის დროშა აღმართა
აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა, ილჰამ ალიევმა თავისი ქვეყნის დროშა აღმართა მთიანი ყარაბაღის მთავარ ქალაქში, რომელსაც აზერბაიჯანელები ხანქენდს უწოდებენ, ხოლო ეთნიკური სომხები - სტეფანაკერტს. რადიო თავისუფლების ცნობით, ალიევის ვიზიტი რეგიონში 15 ოქტომბერს შედგა. ალიევის ოფისმა განაცხადა, რომ მან მოინახულა მთიანი ყარაბაღის რამდენიმე სხვა ადგილი და ქალაქი, მათ შორის ქალაქები აღდარა (მარტაკერტი) და ხოჯალი (ივანიანი), სადაც მან ასევე აღმართა აზერბაიჯანის დროშა. ბაქომ რეგიონზე კონტროლი სწრაფი სამხედრო ოპერაციის შედეგად, სექტემბერში დაიბრუნა. ეს ყარაბაღში ალიევის პირველი სტუმრობა იყო მმართველობის ორ ათწლეულის განმავლობაში. სექტემბერში აზერბაიჯანის სწრაფი იერიშის შედეგად დასრულდა უპირატესად ეთნიკური სომხებით დასახლებულ რეგიონში მკვიდრი უმრავლესობის სამ ათწლეულიანი მმართველობა. რეგიონი საერთაშორისოდ აღიარებულია აზერბაიჯანის ნაწილად.
კრემლი ადასტურებს, რომ „რუსეთის სამშვიდობო ძალებმა“ მთიანი ყარაბაღის რეგიონიდან გასვლა დაიწყეს
კრემლმა გამოაცხადა 17 აპრილს, რომ "რუსეთის სამშვიდობო ძალებმა" დაიწყეს მთიანი ყარაბაღის დატოვება მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა ბრძოლის შემდეგ დაიბრუნა კონტროლი თავისი რეგიონზე. მიმდინარე კვირაში აზერბაიჯანის მედია წერდა, რომ რუსეთის ჯარებმა დაიწყეს პოზიციების დატოვება, რომელიც 2020 წელს დაიკავეს ერევანსა და ბაქოს შორის მოსკოვის შუამავლობით მიღწეული ზავის შედეგად. რუსეთის მთავრობის პრესმდივანმა, დიმიტრი პესკოვმა შესაბამის შეკითხვას უპასუხა, რომ „კი, ეს სიმართლეა“, თუმცა მას დეტალებზე არ უსაუბრია. რუსეთმა „სამშვიდობო ძალები“ - ორი ათასი სამხედრო, მთიანი ყარაბაღის რეგიონში ექვსკვირიანი ომის შემდეგ მიღწეული შეთანხმების ჩარჩოებში განათავსა. 2020 წლის ომის შედეგად აზერბაიჯანმა რეგიონის და მიმდებარე არეალების დაკავება მოახერხა. ბაქომ ტერიტორიის დაკავება შარშან, სექტემბერში ელვისებური იერიშით დაასრულა, რასაც მოჰყვა კრიზისი - მთიანი ყარაბაღის მოსახლეობის თითქმის მთლიანად გასვლა სომხეთში რეპრესიების შიშით. მთიანი ყარაბაღი საერთაშორისოდ აღიარებულია აზერბაიჯანის ტერიტორიად, სადაც უმრავლესობას სომხური მოსახლეობა წარმოადგენდა და თითქმის სამი ათწლეულის განმავლობაში მას სეპარატისტული ძალები მართავდნენ. კონფლიქტმა რუსეთს და სომხეთს შორის კავშირები დაარღვია. სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა, ნიკოლ ფაშინიანმა ადრე განაცხადა, რომ ერევანმა დე ფაქტო შეაჩერა მონაწილეობა მოსკოვის ხელმძღვანელობით მოქმედ თავდაცვის ალიანსში - „კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციაში“ (CSTO), მან არაერთხელ გააკრიტიკა რუსეთი იმის გამო, რომ „მხარი არ დაუჭირა მის ქვეყანას აზერბაიჯანის აგრესიისას.“ ერევანი ასევე შეუერთდა სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს (ICC) მოსკოვის სურვილის საწინააღმდეგოდ. ამ გადაწყვეტილების შემდეგ, ერევანი ვალდებულია დააპატიმროს რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინი, თუ ის სომხეთში ჩავა. სომხეთი და აზერბაიჯანი ცდილობენ მოლაპარაკებას უფრო ფართო სამშვიდობო შეთანხმების გარშემო. ორი ქვეყნის საზღვრისპირა ჯარებს შორის შეტაკებების შესახებ ცნობები ხშირია.
