რეგიონში მიმდინარე მოვლენებზე, შიდა პოლიტიკურ ვითარებაზე, საერთაშორისო პარტნიორების გამოხმაურებებზე, შარლ მიშელის ვიზიტზე, ევროკავშირის გზავნილებსა და რუსეთის ფაქტორზე, Europetime ანალიტიკოს, ზურაბ ბატიაშვილს ესაუბრა.
_საქართველოში ვიზიტით ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტი შარლ მიშელი იმყოფებოდა. რა გზავნილია ეს ევროკავშირის მხრიდან და რა გავლენას მოახდენს მისი ჩამოსვლა მიმდინარე პოლიტიკურ მოვლენებზე?
რეალურად, საქართველოში არსებული სიტუაცია ერთი მხრივ არის მარტივი, მეორე მხრივ რთული. მარტივი არის იმიტომ, რომ საქართველოს მოსახლეობას არ სურს, საბჭოთა კავშირში რუსეთის გავლენის ქვეშ დაბრუნება. ამაზე შეთანხმებულია ქართული საზოგადოება და რატომღაც, ყოველთვის დგება ხოლმე საგარეო პოლიტიკური კურსის შეცვლის საკითხი და ეს იწვევს დიდ პრობლემებს. ვფიქრობ, რაც არ უნდა სცადონ, ამ გეზს ვერ გადაუხვევენ და ყველა მცდელობა კრახით დასრულდება.
ვხედავთ დასავლეთის აქტიურობას. ხელისუფლებისთვის ეს ადვილად გადასატანი ნამდვილად არ არის. უკვე დაიწყეს საუბარი დიალოგზე. რა თქმა უნდა, დიალოგი უნდა იყოს. დასავლეთის მხრიდან ეს ინტერესთა მხარდაჭერა საქართველოს დემოკრატიული პროცესებისადმი, საქართველოსთვის იყო და იქნება მუდმივად. მაგრამ ამ მიმართულებით ქართულმა საზოგადოებამაც უნდა იაქტიუროს.
რაც შეეხება სანქციებს, სანქციები იქნება, ოღონდ დღეს, ხვალ - არა. იმ შემთხვევაში, თუ პრორუსული პოზიცია და დემოკრატიიდან გადახვევა უკვე სისტემურ ხასიათში გადავიდა, სანქციები რა თქმა უნდა იქნება კონკრეტული ადამიანების მიმართ.
_გულისხმობთ იმას, რომ მხოლოდ ნიკა მელიას საქმის გარშემო განვითარებული მოვლენებით არ განსაზღვრავს დასავლეთი საბოლოო რეაქციას?
რა თქმა უნდა. მელიას საქმე ხომ ამ პროცესის მხოლოდ ერთი ნაწილია. ოპოზიციას ვინ აკავებს? რუსეთი, ბელარუსი და ასეთი ქვეყნები. დემოკრატიულ ქვეყანაში ასეთი რამ არ ხდება. ხელისუფლებამაც არაერთხელ აღიარა, რომ სასამართლო ხელისუფლება დამოუკიდებელი არ არის. ამიტომ, სასამართლოს პოლიტიკური ინტერესებისთვის გამოყენების ნებისმიერი ასეთი მცდელობა შეუმჩნეველი არ დარჩება არც ქართულ საზოგადოებას და არც მსოფლიო თანამეგობრობას. ამიტომ ვფიქრობ, რომ დასავლეთის პოზიცია არის მკაფიო და ჩვენი მიზანიც ძალიან მკაფიოა.
_ეს ნიშნავს, რომ ხელისუფლება რეაგირებს დასავლეთის რეაქციაზე?
- რა თქმა უნდა, 21-ე საუკუნეში ტყუილებით და იაფფასიანი ტრიუკებით ვერ გავა ფონს.
_თუ ხელისუფლება რეაგირებს დასავლეთის მწვავე რეაქციაზე, ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიციის ბრალდებები ხელისუფლების პრორუსულობაზე საფუძველს მოკლებულია?
პრორუსულობაა, როცა ოპოზიციას იჭერ, სასამართლო დამოუკიდებელი არ გაქვს. ასეთი ამბები რუსეთსა და ბელარუსში ხდება. ის რომ, დასავლეთის რეაქციაზე რეაგირებს, იმაზე მიანიშნებს, რომ საქართველოს საგარეო პოლიტიკური კურსიდან გადახვევა არ გამოდის და ისევ, ასე ვთქვათ, ძველი კურსისკენ შემობრუნება ხდება.
სიტუაცია მარტივია იმ მხრივ, რომ ან მელია გაათავისუფლონ და ვადამდელი არჩევნები დანიშნონ, ან გააგრძელონ რეპრესიები - სხვა ოპოზიციონერები დაიჭირონ, მედია ჩაახშონ. ან იქით უნდა იყოს, ან აქეთ, შუაში ვერ იქნები.
_შარლ მიშელის ვიზიტი რა გავლენას იქონიებს ამ თემასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილებებზე?
მისი ვიზიტის მიზანიც დემოკრატიული პროცესებისადმი მხარდაჭერაა. ხელისუფლების გაფრთხილება, რომ არ წავიდნენ რუსული გზით და მხარს უჭერენ ქართველი ხალხის არჩევანს.
_უკვე რამდენიმე დღეა, ერევანში ხალხმრავალი საპროტესტო აქციები იმართება. ფაშინიანმა ოპოზიციას ვადამდელი არჩევნებიც შესთავაზა. ამ პროცესებში რამდენად იგრძნობა რუსეთის გავლენა?
რა თქმა უნდა, კავკასიაში რაც ხდება ერთი დიდი სურათის ნაწილია, რომელსაც შეგვიძლია დავარქვათ, რუსეთის კავკასიაში დაბრუნების გეგმა. ყარაბაღის მეორე ომმა აჩვენა, რომ პირველი ეტაპი მათთვის წარმატებულად დასრულდა, რადგან ყარაბაღში რუსეთის სამხედრო ძალები განლაგდნენ.
ფაშინიანზე ბევრი კამათობს, პროდასავლურია თუ არა. ყოველ შემთხვევაში პრორუსული არ არის. ახლა, რუსეთის გეგმის მეორე ნაწილია არაპრორუსული ფაშინიანის ხელისუფლებიდან ჩამოშორება.
ჯერ სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის და პროტესტის გზით სურდათ ამის გაკეთება, მაგრამ არ გამოუვიდათ. ახლა სამხედროები ჩართეს ამ საქმეში. სომხეთის სამხედროების უმეტეს ნაწილს განათლება რუსეთში აქვს მიღებული და რუსეთთან კავშირებშია შემჩნეული. სწორედ მათ გააკეთეს განცხადება, რომ პრემიერი უნდა გადადგეს.
ზოგადად, სამხედროების საქმე არ არის პოლიტიკურ პროცესებში ჩარევა, მათ თავიანთი საქმე აქვთ. ფაშინიანს, რომელიც ხალხის არჩეულია, ხალხი თუ გადაირჩევს. აქ ღიად ჩანს, მხოლოდ ოპოზიცია ვერ ახერხებდა და ახლა უკვე სამხედროები ჩართეს საქმეში. ფაშინიანმა თავის მხარდამჭერებთან ერთად დემონსტრაცია ჩაატარა. ამ აქციით გამოჩნდა, რომ ხალხის გარკვეული ნაწილი ფაშინიანს ჯერ ისევ მხარს უჭერს და მაინცდამაინც რუსეთისკენ სწრაფვა არ შეინიშნება ამ ნაწილში.
თუმცა ჯერჯერობით რასაც ვხედავთ, არის ის, რომ საზოგადოების მეორე ნაწილი ოპოზიციის მხარეს არის და ამ დაპირისპირებას ვხედავთ. ვერ შეიკრიბა პარლამენტიც, რომელსაც შეიძლებოდა ფაშინიანის გადაყენება არ გადაყენების საკითხზე ემსჯელა. მოკლედ, სომხეთშიც ის პროცესები მიდის, რომელიც რუსეთში დაიწერა.
რუსეთი ამ სამოქალაქო დაპირისპირების სცენების დაწერაში დახელოვნებულია და კარგად გამოსდის. ამ ეტაპზე სომხეთში ჯერჯერობით არაფერი გამოსდის, მაგრამ ეს სცენარი კარგად აქვთ შეთვისებული. საქართველოში 90-იანებში რაც მოხდა და კიდევ სხვაგან, ბევრგან, იგივე ხდება სომხეთშიც. უბრალოდ, ამ სცენარში იცვლება ქვეყნის დასახელება და მოქმედი პირები.
_სომხეთის ოპოზიციაში რამდენად არიან პროდასავლური ძალები. დასავლეთისთვის რამდენად არის დასაყრდენი რომელიმე პოლიტიკური ძალა?
დასავლეთს სომხეთისთვის ნაკლებად სცალია და ეს კარგად გამოჩნდა ყარაბაღის მეორე ომის დროს. ზოგადად, რეგიონისთვის ნაკლებად სცალია, სამწუხაროდ. ყარაბაღის ომის დროს ბაიდენმა მხოლოდ განცხადებების დონეზე მოახდინა რეაგირება, მეტი არაფერი. თუმცა მაშინ საპრეზიდენტო არჩევნები იყო და რა თქმა უნდა, ნაკლებად ეცალათ რეგიონისთვის. მეორე მხრივ, პანდემიამ აშშ-ის ძალიან დაარტყა. ნახევარ მილიონზე მეტი გარდაცვლილი ჰყავთ, ეკონომიკურადაც. ევროპაშიც პანდემიის გამო, ჯერ ისევ ჩაკეტილია ქვეყნები. პროცესებისადმი ინტერესი აქვთ, მაგრამ ისეთი არა, როგორიც საჭიროა და როგორიც ჩვენ შეიძლება გვინდოდეს.
_გულისხმობთ იმას, რომ პანდემიიით ისარგებლა რუსეთმა?
კი, რა თქმა უნდა, რუსეთმა პანდემიით ბევრი კუთხით ისარგებლა, არამხოლოდ ყარაბაღის თემაზე, იგივე დეზინფორმაციის გავრცელებით, ანტივაქცინური კამპანიებით.
_აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ თუ საქართველოს სურს, შეუძლია შეუერთდეს მთიანი ყარაბაღის აღდგენის საერთო პლატფორმას. საქართველოს ინტერესებში რამდენად შედის ამ პლატფორმაში ჩართვა.
პირველ რიგში უნდა ითქვას, რომ ჯერ დეტალები არ არის გაცხადებული, თუ რას გულისხმობს ყარაბაღის აღდგენის პლატფორმა. თუ ეს გულისხმობს და არის იგივე, რაც 3+3, თურქეთის ინიცირებული ექვსთა პლატფორმა, მაშინ ჩვენი ადგილი ამ პლატფორმაში არ არის.
რა თქმა უნდა, ჩვენი მოკავშირე ქვეყნების, თურქეთის და აზერბაიჯანის პოზიციებს, პატივს ვცემთ, მაგრამ ისეთ ქვეყანასთან ერთად, რომელსაც ოკუპირებული აქვს საქართველოს ტერიტორიები, ერთ პლატფორმაში ყოფნა შეუძლებელს ხდის გრძელვადიანად თანამშრომლობას. ამ ინიციატივაზე დათანხმება იქნებოდა მხოლოდ ვიღაცისთვის მაამებლური პოზიციის დაკავება და საქართველოსთვის არც თუ ისე მომგებიან პოზიციაში ჩაყენება.
თუმცა, თუ აქ იგულისხმება, მაგალითად, ყარაბაღში და მის გარშემო რაღაც სახის ინფრასტრუქტურული სამუშაო, სადაც ქართულ კომპანიებსაც შეიძლება ჰქონდეთ რაღაც ფუნქცია, მაშინ რატომაც არა, ეკონომიკური თვალსაზრისით მომგებიანი იქნება. ჯერჯერობით, იდეის დონეზეა და ამის შემდეგ უფრო ნათელი გახდება ამ იდეის დადებითი და უარყოფითი მხარეები. წინასწარ რაც არის გაცხადებული, ამას დამატებით ინფორმაცია, დაკონკრეტება სჭირდება.
_რაც შეეხება თვითონ ამ დერეფანს, აზერბაიჯანი საქართველოს გვერდის ავლით დაუკავშირდება თურქეთს, სომხეთი კი ასევე საქართველოს გვერდის ავლით რუსეთს, არადა მანამდე ორივე ქვეყნისთვის, ამ მარშრუტით, უალტერნატივო გზა ვიყავით. დღევანდელი გადასახედიდან, რამდენად ხელს აძლევს საქართველოს ამ სატრანსპორტო დერეფნის შექმნა?
აქ არის რამდენიმე ასპექტი. პირველი - დროის ამბავი. ერთ და ორ დღეში ეს ვერ გაკეთდება. ის გზა, რომელზეც ახლა საუბრობენ, ჯერ დასაგეგმ-ასაშენებელია. მეორე - რამდენად ფუნქციური გახდება, რადგან იმ გზაზე კონტროლი, ისევ რუსეთის ხელში იქნება. ეს გზა შეიძლება იქცეს პოლიტიკური სპეკულაციების თემად - რუსეთს როცა მოუნდება, დაკეტოს და როცა მოუნდება - გახსნას.
სხვა ბევრ რამეშიც სიცხადე შეტანილი არ არის. ვინ უნდა ააშენოს ეს გზა? თანხები ვინ უნდა გადაიხადოს? აზერბაიჯანმა უნდა გადაიხადოს სომხეთში გამავალი გზის მშენებლობის თანხები? - ეს ცოტა უცნაურია. ასევე რკინიგზასთან დაკავშირებითაც ბევრი კითხვის ნიშანია.
ისევ ამ პოლიტიკური რისკების გამო, სომხეთში არსებული არასტაბილური სიტუაციის გამო, ხვალ-ზეგ რა იქნება, გაურკვეველია. ამიტომ ვფიქრობ, საქართველოს არ დაუკარგავს თავის ფუნქციას.
მაგალითად, ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის მეშვეობით, თურქეთიდან ჩინეთის მიმართულებით ტვირთების გადაზიდვა უკვე დაიწყო. რაც დრო გავა, ამ ტვირთის მოცულობა მოიმატებს იმიტომ, რომ ეს არის ევროპასა და ჩინეთს შორის დამაკავშირებელი ყველაზე მოკლე გზა. 21-ე საუკუნეში კი, ეს ორი დიდი ეკონომიკა, დასავლეთით ევროპა და აღმოსავლეთით ჩინეთი ვითარდება და მათ შორის ბუნებრივია, რომ ტვირთბრუნვა იზრდება და ამ ტვირთბრუნვას საქართველო რეალურად ვერ წაუვა. ყველა დათვლით, იმხელა ბრუნვა იქნება, რომ იგივე ანაკლიის პორტი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და სასწრაფოდ გვაქვს ასაგები.
_თქვენი შეფასებით რა აფერხებს ანაკლიის პროექტს?
ფულის პრობლემა ანაკლიის პორტს არ ჰქონია არასდროს. იქ იყო პოლიტიკური ნების პრობლემა. როგორც გამოჩნდა, რუსეთის ფაქტორი იყო გათვალისწინებული, რაც ძალიან არასწორია. ჩვენ თუ რუსეთის ნებაზე ვიარეთ, ამ ქვეყნისგან აღარაფერი დაგვრჩება. ყველა ქვეყანას თავისი ეროვნული ინტერესები აქვს. ამ ეროვნული ინტერესებიდან გამომდინარე უნდა მოქმედებდეს და გრძელვადიანად უნდა თვლიდეს, რა არის მისთვის სასარგებლო და რა არა. ანაკლიის პორტი სასწრაფოდ არის ასაშენებელი.
_ყარაბაღის ომის შემდგომ, რეგიონში შექმნილი ვითარების გათვალისწინებით, არსებობს თუ არა იმის საფრთხე, რომ საქართველოს ხელისუფლებაზე გარკვეული ზეწოლა მოახდინონ აფახაზეთის რკინიგზის გახსნასთან დაკავშირებით?
რა თქმა უნდა, ასეთი სურვილი უკვე აქვთ. შესაძლოა, ფარული ზეწოლის საშუალებები უკვე არსებობს და ახორციელებდნენ კიდეც ასეთ ზეწოლას. აქ არის ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტი, საზოგადოებას ამაზე ექნება მკვეთრად უარყოფითი დამოკიდებულება და შეიძლება, ხელისუფლებაც გადაიყოლოს ამ თემამ.
