ევროპული საბჭოს პრეზიდენტის შარლ მიშელის ვიზიტის შედეგად, ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის მოლაპარაკებების დაწყებამ, პოლიტიკური კრიზისის დაძლევის პერსპექტივა გააჩინა. განხილვის თემად იქცა შეთანხმებისთვის საჭირო რამდენიმე კომპრომისული ვარიანტიც, მათ შორის პლებისციტის საკითხი, თუმცა ბოლოო დღეებში, ფარული ჩანაწერების გავრცელებამ, ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური სიტუაცია კიდევ უფრო გაამწვავა. გაჩნდა კითხვები, ვინ ცდილობს მოლაპარაკებების ჩაშლას და ამ ვითარებაში, რა შედეგს მიაღწევს კრისტიან დანიელსონი, რომელიც შარლ მიშელმა საქართველოში თავისი წარმომადგენლის სტატუსით დანიშნა. ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის მედიატორის რანგში, დანიელსონი საქართველოს უახლოეს მომავალში ეწვევა.
აღნიშნულ საკითხებზე Europetime პოლიტოლოგს, კორნელი კაკაჩიას ესაუბრა.
- თვითონ ხელისუფლებამაც აღიარა, რომ ქვეყანაში მწვავე პოლიტიკური კრიზისია. რომელსაც თან ერთვის მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური კრიზისი, დამატებით, პანდემიით გამოწვეული გართულებები. შეიძლება ითქვას, რომ ქვეყანა ჯერჯერობით ვერ გამოდის ამ კრიზისიდან.
ამ სიტუაციაში ქვეყანას ყველაზე მეტად სჭირდება კონსენსუსზე დამყარებული პარტიული პოლიტიკა, რომლის მიზანიც უნდა იყოს, ქვეყანა გამოიყვანოს ამ პოლიტიკური ჩიხიდან, ჩვენ კიდევ, ჯერჯერობით ჭრილობაზე მარილის მოყრა გამოგვდის.
_ხშირ შემთხვევაში არის ხოლმე ზოგადი რეკომენდაციები, რომ ორივე მხარემ რაღაც უნდა დათმოს და ეს ორივე მხარე შემდგომ ერთმანეთისკენ იშვერს ხელს, თქვენ, როგორც პოლიტოლოგს, თუ გაქვთ კონკრეტული მოსაზრება, რეკომენდაციები, კონკრეტულად რა უნდა დათმოს ოპოზიციამ და რა ხელისუფლებამ? თითოეულმა მათგანმა რა ნაბიჯები უნდა გადადგას და რა კომპრომისზე უნდა წავიდეს?
ასე კონკრეტულად თქმა რთულია, ოქროს გასაღები არავის აქვს, იქიდან გამომდინარე, რომ თვითონ მხარეებმა უნდა გამონახონ გამოსავალი. თუმცა რამდენიმე ვარიანტის დასახელება შესაძლებელია. ერთი ვარიანტი ეს არის, რომ რაც უკვე გაცხადებულია ოპოზიციის მხრიდან - გონივრულ ვადებში დაინიშნოს ვადამდელი არჩევნები, თუ იქნება ორივე მხარისგან პოლიტიკური ნება და შემდეგ ამომრჩეველმა გადაწყვიტოს პოლიტიკური ძალაუფლების საკითხი.
მეორე კომპრომისული ვარიანტია, ხელისუფლებამ პოლიტპატიმრები გაათავისუფლოს. ამას პლუს ხელისუფლება უნდა წავიდეს დათმობაზე და მოხდეს ხელისუფლების გადანაწილება ოპოზიციასთან. რამდენიმე მინისტრის პოსტი ოპოზიციას უნდა დაუთმოს, ასევე პარლამენტშიც. სხვანაირადაც შეიძლება ამას შევხედოთ. ასე ვთქვათ, შეიქმნას დროებითი მთავრობა, რომელიც ქვეყანას მომავალ არჩევნებამდე მიიყვანს. ეს უფრო იაფიც დაგვიჯდებოდა. გასათვალისწინებელია, რომ ახალი არჩევნების ჩატარებას მნიშვნელოვანი რესურსი სჭირდება. მიუხედავად იმისა, რომ დღევანდელი მოცემულობიდან ორივე ვარიანტი უტოპიურად ჟღერს, ეს ვარინტები ჯობს სხვა ცუდ სცენარებს, რომლებსაც კონფრონტაციისა და სამოქალაქო დაპირისპირებისკენ მივყავართ.
_თქვენ საუბრობთ იმ საკითხებზე, რომლებიც უნდა დათმოს ხელისუფლებამ. თქვენი აზრით, ოპოზიცია რა კომპრომისზე უნდა წავიდეს და ხელისუფლებისთვის წაყენებული მოთხოვნებიდან რომელი პუნქტები შეიძლება, რომ დათმოს და რომელი აირჩიოს? ბოლო დროს, თვითმმართველობის არჩევნებზე, ვადამდელი არჩევნების ჩატარების კითხვით, პლებისციტის თემა წამოიწია.
ჩვენ ვერ ვისაუბრებთ პოლიტიკოსების ნაცვლად, რადგან აქ კიდევ სხვა გარემოებებია გასათვალისწინებელი, რომლებიც თვითონ პოლიტიკოსებმა უკეთ იციან, მაგრამ გარედან ყოველ შემთხვევაში ისე ჩანს, რომ სხვა ვარიანტებიც არის და თუ კიდევ იქნება შემოთავაზებული შუამავლების მეშვეობით, დარწმუნებული ვარ, კიდევ სხვა სამუშაო ვარიანტებიც გაჩნდება, მათ შორის პლებისციტის თემაც, რომელიც ასევე გამოსავალია. ორივე მხრიდან კეთილი ნების შემთხვევაში, გამოსავალი ყოველთვის მოიძებნება. მთავარია, რომ ორივე მხარე იყოს გულწრფელი და თანმიმდევრული ამ მიზნის მიღწევაში.
თუმცა ჯერჯერობით ამ კუთხით სანუგეშოს ვერაფერს ვხედავთ. რასაც ბოლო პერიოდში ვხედავთ ესაა - აგრესიული რიტორიკა, როგორც ხელისუფლების, ისე ოპოზიციის გარკვეული ნაწილის მხრიდან. თუ ევროკავშირის აქტიურმა მედიაციამაც არ გამოიღო შედეგი, ფაქტობრივად, უკვე ძალიან მძიმე მდგომარეობაში აღმოვჩნდებით, რადგან სამწუხაროდ, ჩვენი პოლიტიკური კლასი ჯერ იმ დონეზე არ არის, რომ თვითონ მოაგვაროს პრობლემები. ქვეყანაში ფაქტობრივად არ არსებობს ინსტიტუტი, რომელსაც ექნება რამე ნდობა, რომელიც ამ დაპირისპირებული მხარეებისთვის მოლაპარაკების რამე ჩარჩოს შექმნის.
აღსანიშნავია, რომ ოპოზიციაშიც არის განსხვავებები. არიან გარკვეული პოლიტიკური პარტიები, რომლებსაც თავისი ვიწრო პარტიული დღის წესრიგი აქვთ, არიან დანარჩენი პოლიტიკური პარტიები, რომლებსაც სხვა პოლიტიკური ინტერესები აქვთ. ამიტომ, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორი წინადადება იქნება შემოთავაზებული შუამავლების მხრიდან. ვნახოთ, რა შედეგს მოიტანს ევროკავშირის ჩართულობა.
_შარლ მიშელის ვიზიტის შედეგებს როგორ შეაფასებთ, თუნდაც იმ გარემოებას, რომ საქართველოდან გამგზავრების შემდეგ, მან თავისი სპეციალური წარმომადგენელი დანიშნა, თანაც ევროკავშირში საკმაოდ მაღალი რანგის პირი. კრისტიან დანილესონი - 2013 წლამდე იყო ევროკავშირის გაფართოების საკითხებში გენერალური დირექტორი და 2015 წლიდან სამეზობლო საკითხების გაფართოებაზე მოლაპარაკებების საქმეთა წარმოების გენერალური დირექტორი. თუნდაც მისი ეს სტატუსი, ეს რანგი, რაზე მიანიშნებს?
სამწუხაროდ, ეს იმაზე არ მიანიშნებს, რაც ჩვენ გვსურს, რომ ამოვიკითხოთ ამ ადამიანის გამოცდილებასა და თანამდებობრივ პოზიციებში, ევროკავშირში გაწევრიანებასთან დაკავშირებით. დანიშვნა უფრო მიანიშნებს იმაზე, რომ ეს ადამიანი მეტ-ნაკლებად იცნობს ჩვენს რეგიონს, ევროკავშირის სამეზობლოს და იცის, რას უნდა ელოდოს ამ მოლაპარაკებებიდან.
კიდევ ერთ რამეს მინდა გავუსვა ხაზი, ეს მედიაცია ევროკავშირსაც სჭირდება. ბოლო პერიოდში, ევროკავშირის როლი საკმაოდ გაფერმკრთალდა რეგიონში, განსაკუთრებით სამხრეთ კავკასიაში და ეს კარგად გამოჩნდა ყარაბაღის კონფლიქტის ფონზე, სადაც ჩანდა, რომ დასავლეთი ფაქტობრივად გათიშული იყო ამ მოვლენებიდან.
ამ ფაქტმა უამრავი შეკითხვა გააჩინა ევროკავშირის როლთან დაკავშირებით, როგორც სამხრეთ კავკასიის რეგიონში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის სამეზობლოში. აქედან გამომდინარე, საქართველოს შიდა პოლიტიკურ კრიზისში წარმატებული მედიაცია სჭირდება, როგორც ევროკავშირს, ისე საქართველოს და მის დემოკრატიულ ინსტიტუტებს. ამიტომ, ეს მონდომება უნდა იყოს ორმხრივი. თუმცა გადაწყვეტილება უნდა მიიღონ ქართველმა პოლიტიკოსებმა. ვერც ევროკავშირი, ვერც სხვა საერთაშორისო შუამავალი, მათ ნაცვლად ვერ მიიღებს გადაწყვეტილებას. უბრალოდ, ისინი შექმნიან მოლაპარაკებების ხელშემწყობ პლატფორმას და ალტერნატიულ ვარიანტებს შესთავაზებენ მხარეებს.
_შარლ მიშელის ვიზიტიდან რამდენიმე დღეში გავრცელდა ფარული აუდიო ჩანაწერები. ექსპერტების ნაწილი ფიქრობს, რომ მათი გავრცელება დიალოგის დაწყებას საეჭვოდ დაემთხვა და კონკრეტულ ძალებს ხელისუფლებას და ოპოზიციას შორის შეთანხმების მიღწევა არ სურთ. თქვენ როგორ უყურებთ ამ მოვლენებს?
ეს ვარაუდი რეალობას მოკლებული არ არის. ვიცით, რომ ორივე მხარეს არიან რადიკალური ფრთის წარმომადგენლები, დაკონკრეტებისგან შეგნებულად თავს შევიკავებ; რომლებიც დაინტერესებულნი არ არიან, ეს მოლაპარაკებები წარმატებით დასრულდეს. ესენი არიან პოლიტიკური ძალები, რომლებსაც სურთ კვლავ შეუზღუდავი ძალაუფლების მანდატით მოსვლა, ძალაუფლების ყოველგვარი განაწილების გარეშე. ამ ჯგუფების აზრი, სავარაუდოდ, ხელს შეუშლის მოლაპარაკებაში პოზიტიური დღის წესრიგის შექმნას. თუმცა ყველაფერს დრო გვიჩვენებს.
_რევოლუციური სცენარის მომხრეებს გულისხმობთ?
დიახ, ყველა პოლიტიკურ პარტიას აქვს თავისი ინტერესები და დღის წესრიგი. პატარა პარტიების ინტერესია, რომ შეინარჩუნონ მონაპოვარი და რაღაც სტაბილურობას მიაღწიონ, თავი დაიმკვიდრონ. დიდ პარტიებს სხვა ამბიციები აქვთ, აქედან გამომდინარე, მათი მადა უფრო დიდია. ასევე, ზოგიერთი პარტიის ლიდერებს აქვთ ეგოების თემა, რაც დაუკმაყოფილებელი აღმოჩნდა ამ საპარლამენტო არჩევნების დროს. რაც ზოგიერთ მათგანს აიძულებს, ყველა გზას მიმართოს, პოლიტიკური ბრძოლის დროს, მათ შორის რადიკალურსაც. ყველაზე საწყენი ისაა, რომ მეგონა ამ კომპრომატების თემა დამთავრდებოდა და როგორც ჩანს, ორივე მხარე ერთმანეთის წინააღმდეგ, ისევ წარმატებით იყენებს ძველ, ასე ვთქვათ აპრობირებულ, ბინძურ მეთოდებს.
_თქვენ რა სცენარსაც განიხილავთ, გარე ძალების ფაქტორი ნაკლებად ჩანს?
ბუნებრივია, არსებობენ გარე ძალები, რომელთა ინტერესია, რაც შეიძლება უფრო მეტი არასტაბილურობა იყოს საქართველოში. მე ვერ ვიტყვი, რომ სინქრონი არსებობს, მაგრამ გამორიცხული არ არის ასეთი ვარიანტიც, რომ ეს გარე ძალები ხელს უწყობდნენ ამ პოლარიზაციის გაღრმავებას, რომ კიდევ უფრო გართულდეს ეს მოლაპარაკებები.
ბუნებრივია, რომ ეს ყველაფერი, გარე ძალებს აწყობთ. ყველაზე ცუდი ისაა, რომ ამას ჩვენივე ხელით ვაკეთებთ და ხელს ვუწყობთ ფაქტობრივად, კონკრეტული გარე ძალების საგარეო პოლიტიკური მიზნების განხორციელებას საქართველოში, ვიწრო პარტიული ინტერესებიდან გამომდინარე.
_თქვენ ახსენეთ ოპოზიციაში განხეთქილება, რომ ყველა პარტიას თავისი პოლიტიკური ინტერესი აქვს, თუნდაც ამ სიტუაციაში. ოპოზიციურ სპექტრში ხედავთ ისეთ რესურსს, პარტიების ან პოლიტიკოსების სახით, რომლებიც რადიკალური ფრთის მცდელობის მიუხედავად, ევროკავშირის მედიაციით, ხელისუფლებასთან შეთანხმების მიღწევას და ამ კრიზისული სიტუაციიდან გამოსვლას შეძლებენ?
ბოლო დღეებში განცხადებებს, თუ დავაკვირდებით, როგორც ჩანს, მცირე პარტიების წარმომადგენლების პოზიციები განსხვავდება „ნაციონალური მოძრაობის“ პოზიციისგან. ისინი მზად არიან, გარკვეული პირობების დაკმაყოფილების სანაცვლოდ შევიდნენ პარლამენტში. პრინციპში ქართველი ამომრჩეველიც ამას ითხოვს, რასაც NDI-ის ბოლო კვლევებიც ადასტურებს. დასავლეთიც ამ სცენარს უჭერს მხარს. თუმცა არის ფუნდამენტური თემები, რომლებიც აერთიანებს ოპოზიციას, მაგრამ არის ტაქტიკური საკითხები, სადაც მათ განსხვავებული შეხედულებები აქვთ. ეს უკვე ჩანს ბოლო დღეების რიტორიკიდან, თუ ხელისუფლება წამოვა გონივრულ კომპრომისებზე, ძალიან გაუჭირდებათ უარის თქმა პარლამენტში შესვლაზე, მით უმეტეს, თუ ეს კომპრომისი ევროკავშირის მხრიდან იქნება მოწონებული და საზოგადოებაც ნახავს, რომ ხელისუფლება ცდილობს, უარი თქვას ერთპარტიულ მმართველობასა და სხვა არადემოკრატიული მართვის ფორმებზე.
_თქვენი შეფასებით, რამდენად რეაგირებს ხელისუფლება დასავლეთის რეაქციაზე. NDI-ს ბოლო კვლევებით, NATO-სა და ევროკავშირში გაწევრიანებას მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა ემხრობა. მხოლოდ ამ ფაქტორის გამო ცდილობს დასავლეთის კეთილგანწყობის შენარჩუნებას, თუ რეალურად მნიშვნელოვანია ხელისუფლებისთვის დასავლეთის დამოკიდებულება და პროდასავლური პოლიტიკის ერთგულება?
ეს ხელისუფლება, მოსვლის დღიდან, საგარეო პოლიტიკური აქტიურობით დიდად არ გამოირჩევა. იმას არ ვამბობ, რომ არაფერს აკეთებენ, უბრალოდ, დინებას, უფრო მიჰყვებიან. მათ არ შეუტანიათ რამე ახალი შტრიხი, ახალი ხედვა საგარეო პოლიტიკაში. ასოცირების ხელშეკრულების ხელმოწერაც ყველა ხელისუფლების დამსახურებაა, მათ ხელმოწერით უბრალოდ დაასრულეს ეს პროცესი.
„ქართული ოცნების“ საგარეო პოლიტიკური ხედვა რაიმე სიახლის შემცველი არ არის. ძირითადად, ეს არის რეაგირებაზე ორიენტირებული საგარეო პოლიტიკა - რაღაც რომ მოხდება და ჩვენ მხოლოდ რეაგირება უნდა მოვახდინოთ, ზოგჯერ, ეს რეაგირებაც დაგვიანებულია. ჩვენ რაც გვჭირდება, ეს არის არა რაღაც რეაგირებაზე აგებული პოლიტიკა, არამედ, წინასწარ გაწერილი, ფასეულობებზე დაფუძნებული საგარეო პოლიტიკური კონცეფცია, რომელიც შეთანხმებულია ჩვენს სტრატეგიულ პარტნიორობთან, ანუ ერთიანი ახალი ხედვა, რომელიც თანამედროვე მსოფლიო რეალობას მოერგება. იმის გათვალისწინებით, თუ რა მოხდა ჩვენს რეგიონში გასულ წელს, ასევე საჭიროა ეროვნული უსაფრთხოების ფუძემდებლური დოკუმენტების განახლება.
ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტიც - ძალიან გამიჭირდება ისეთი პოლიტიკოსის, კონგრესმენის ან სენატორის პოვნა შეერთებულ შტატებში, ან ევროპაში, რომელიც „ქართულმა ოცნებამ“ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ მოუპოვა საქართველოს, როგორც მხარდამჭერი. მიუხედავად იმისა, რომ ლობისტების დასაქირავებლად უზარმაზარ თანხებს ხარჯავს „ოცნება“, ისევე, როგორც ოპოზიცია. ოპოზიციამ, წინა ხელისუფლებაში ყოფნის დროს, კარგად გამოიყენა ეს რესურსი და მათ ეს კონტაქტები და იდეოლოგიური კავშირები დღემდე აქვთ, როგორც ევროპელ პოლიტიკოსებთან, ისე ამერიკაში. ჯერჯერობით, არ მახსენდება არც ერთი კონგრესმენი ან სენატორი, რომელიც „ქართულ ოცნებას“ უჭერს მხარს.
„ნაციონალების“ დროს, უამრავი სენატორი და კონგრესმენი გახდა საქართველოს მხარდამჭერი და დღემდე აგრძელებენ ჩვენს მხარდაჭერას. ეს კიდევ ერთი მაჩვენებელია, რამდენად დიდი განსხვავებაა ყოფილ და ახალ ხელისუფლებას შორის საგარეო პოლიტიკურ აქტიურობასთან დაკავშირებით. კიდევ ვიმეორებ, ისე არ გამიგოთ, რომ საერთოდ არაფერს აკეთებენ, უბრალოდ, ისეთი ენერგია არ იგრძნობა, როგორიც ეს იყო ყოფილი ხელისუფლების დროს.
_რამდენად რეალურად, ან საფუძველს მოკლებული მიგაჩნიათ ოპოზიციის ბრალდებები ხელისუფლების პრორუსულობაზე? ქვეყნის საგარეო პოლიტიკური ვექტორების ცვლილების კუთხით კონკრეტული საფრთხე იკვეთება?
-ეს ხელისუფლება მოსვლის დღიდან ამბობდა, რომ დაბალანსებული საგარეო პოლიტიკის მომხრეა. გვახსოვს ივანიშვილის განცხადებები, დასავლეთს და რუსეთს გეოპოლიტიკური ჭიდილში არ უნდა ვიყოთ ჩათრეულიო. სწორედ ამ პოლიტიკის გატარებას ცდილობდნენ, რაშიც შედიოდა რუსეთთან ურთიერთობების ნორმალიზაციის პოლიტიკა, რომელზეც თვითონაც მიხვდნენ, რომ არ გაამართლა. ეგონათ, რომ თუ განსხვავებული პოლიტიკა ექნებოდათ რუსეთთან ურთიერთობაში, რუსეთი შეცვლიდა საგარეო პოლიტიკას საქართველოსთან დაკავშირებით, რაც აღმოჩნდა აბსოლუტური ილუზია და ამას მგონი, თვითონაც კარგა ხანია, მიხვდნენ.
_დღევანდელი მოცემულობით, „ქართულ ოცნებაში“ პროდასავლური პოლიტიკის მომხრე პოლიტიკოსების გავლენების თანაფარდობა როგორია სხვა იდეოლოგიის მქონე პოლიტიკოსების წონასთან და გავლენასთან?
„ქართული ოცნების“ მხარდამჭერების ძალიან დიდი ნაწილი არის სოციალურ-კონსერვატიულად განწყობილი ამომრჩეველი, რომელთა რაღაც ნაწილი მხარს უჭერს რუსეთთან დაახლოებას. ასე რომ, მოსახლეობის ამ სეგმენტის შეხედულება გათვალისწინებულია.
რაც შეეხება საგარეო პოლიტიკური ორიენტაციის ცვლილებას, ფაქტია, რომ რაც არ უნდა მოინდომოს კონკრეტულმა პოლიტიკურმა პერსონამ თუ პარტიამ, საქართველოში იმდენად ძლიერია პროდასავლური განწყობები, რომ ვერც ერთი პოლიტიკური პარტია, ან ლიდერი შეძლებს ამის შეცვლას. ამას თავის დროზე სწორად მიხვდა ედუარდ შევარდნაძეც, რომელიც პირდაპირ მოსკოვიდან ჩამოვიდა საქართველოში. ასევე ბუნებრივია, ამას მიხვდა „ქართული ოცნებაც“, აქედან გამომდინარე, რომც უნდოდეთ კიდეც ასეთი პოლიტიკის გატარება, ეს ფაქტობრივად შეუძლებელია, ამ თემაზე არსებობს ძალიან მყარი საზოგადოებრივი კონსენსუსი, რაც ნიშნავს, რომ მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა მხარს უჭერს პროდასავლურ კურსს და ის არ დაუშვებს საქართველოს პრორუსულ ორბიტაზე დაბრუნებას.
