ეუთო/ოდირმა და ვენეციის კომისიამ საარჩევნო კოდექსში შესატანი ცვლილებების შესწორებულ პროექტთან დაკავშირებით ერთობლივი დასკვნა გამოაქვეყნეს.
დასკვნაში აღნიშნულია, რომ ვენეციის კომისია და ეუთო/ოდირი კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამენ საარჩევნო კანონის სტაბილურობის მნიშვნელობას, რაც საარჩევნო პროცესებში საზოგადოების ნდობის წინაპირობაა.
დოკუმენტში წინასწარი შენიშვნის სახით ნათქვამია, რომ ნებისმიერი წარმატებული ცვლილება საარჩევნო და პოლიტიკური პარტიების კანონმდებლობაში უნდა ემყარებოდეს მინიმუმ შემდეგ სამ არსებით ელემენტს: 1. მკაფიო და ყოვლისმომცველი კანონმდებლობა, რომელიც შეესაბამება საერთაშორისო ვალდებულებებსა და სტანდარტებს, ითვალისწინებს წინა რეკომენდაციებს; 2. კანონმდებლობის მიღება ფართო კონსენსუსის საფუძველზე, ყველა შესაბამის დაინტერესებულ მხარესთან ფართო საზოგადოებრივი კონსულტაციების შემდეგ; 3. ამგვარი კანონმდებლობის სრულად, კეთილსინდისიერად შესრულების პოლიტიკური ვალდებულება.
"კონსულტაციისა და ამგვარი ცვლილებების მომზადების ღია და გამჭვირვალე პროცესი ზრდის ნდობას ნდობას მიღებული კანონმდებლობისა და სახელმწიფო ინსტიტუტების მიმართ", - ნათქვამია დოკუმენტში.
ვენეციის კომისია და ოდირი აცნობიერებენ, რომ საარჩევნო კოდექსში შესწორებული ცვლილებების პროექტი მომზადებულია მმართველ პარტიასა და რამდენიმე ოპოზიციურ პარტიას შორის მჭიდრო თანამშრომლობით.
"ეს განსაკუთრებით საგულისხმოა ყველა არჩეული ოპოზიციური პარტიის მიერ საპარლამენტო ბოიკოტის ფონზე, 2020 წლის ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ და იმ ფაქტის გამო, რომ ოპოზიციური პარტიების უმეტესობას მონაწილეობა არ მიუღია საწყისი ცვლილებების პროექტის მომზადებაში, რომელიც შეფასდა პირველ ერთობლივ საგანგებო დასკვნაში 2021 წლის 30 აპრილს.2021 წლის 19 აპრილის პოლიტიკური შეთანხმება, რამდენიმე ოპოზიციური პარტიის მიერ პარლამენტში დაბრუნება და შეთანხმების საფუძველზე საარჩევნო კოდექსში შესატანი ცვლილებების პროექტის გადასინჯვა ეროვნული კანონმდებლობის საერთაშორისო სტანდარტებსა და რეკომენდაციებთან შესაბამისობაში მოყვანის მიზნით აშკარად მისასალმებელია - თუმცა ყველა არჩეულ ოპოზიციურ პარტიას ჯერჯერობით შეთანხმებისთვის ხელი არ მოუწერია და საპარლამენტო მანდატები არ მიუღია", - აღნიშნულია დოკუმენტში.
ვენეციის კომისია და ოდირი კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამენ საარჩევნო კანონის სტაბილურობის მნიშვნელობას.
"ეს საარჩევნო პროცესებში საზოგადოების ნდობის წინაპირობაა და გულისხმობს, რომ საარჩევნო კანონმდებლობა, და განსაკუთრებით მისი ფუნდამენტური ელემენტები, მომდევნო არჩევნებამდე რაც შეიძლება დიდი ხნით ადრე უნდა შეიცვალოს. იმის გათვალისწინებით, რომ შემდეგი ადგილობრივი არჩევნები 2021 წლის ოქტომბერში უნდა ჩატარდეს, მიმდინარე რეფორმის დრო იდეალური არ არის. ამასთან, ის მისაღებია იმ რეფორმასთან დაკავშირებით მიღწეული საკმაოდ ფართო პოლიტიკური კონსენსუსის ფონზე, რომელიც ეროვნულ კანონმდებლობას საერთაშორისო სტანდარტებსა და წინა რეკომენდაციებთან აახლოებს.
ამასთან, როგორც უკვე ითქვა პირველ ერთობლივ სასწრაფო დასკვნაში, საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობის ხშირი შესწორების პრაქტიკა ქმნის საარჩევნო პროცესის მთლიანობის შელახვისა და დემოკრატიის კონსოლიდაციისკენ მიმართული მიმდინარე ძალისხმევის შელახვის რისკს. შესაბამისად, კვლავ ძალაში რჩება მოწოდება საქართველოს საარჩევნო კანონის უფრო ყოვლისმომცველი და სისტემური რეფორმისკენ. ყურადღება უნდა მიექცეს მომავალი რეფორმის დროს დარჩენილი პრობლემებისა და შეუსრულებელი რეკომენდაციების მოგვარებას, რათა თავიდან იქნას აცილებული ხშირი ცვლილებები და მიღწეულ იქნას სტაბილურობა", - აღნიშნულია დასკვნაში.
დასკვნის თანახმად, საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობაში ხშირი ცვლილებების შეტანის პრაქტიკა საარჩევნო პროცესის მთლიანობისა და დემოკრატიის კონსოლიდაციისკენ მიმართული მცდელობების შერყევის საფრთხეს ქმნის. ამიტომ საჭიროა საარჩევნო კანონის უფრო სრულყოფილი და სისტემური რეფორმა და ყველა რეკომენდაციისა გათვალისწინება, „რათა თავიდან იქნას აცილებული ხშირი ცვლილებები და მიღწეულ იქნას სტაბილურობა“.
"ამ პერსპექტივაში, სასურველია, რომ ნებისმიერი მომავალი რეფორმა არ შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ მიკრომენეჯმენტით და უფრო გლობალური მიდგომა იქნას გამოყენებული. უფრო მეტიც, ვენეციის კომისიასა და ოდირს კიდევ ერთხელ სურთ ხაზგასმით აღნიშნონ, რომ პროცესის მართვა მხოლოდ ყველა დაინტერესებულ მხარეს შორის დიალოგის გზით შეიძლება განხორციელდეს", - აღნიშნულია დოკუმენტში.
პირველ ერთობლივ სასწრაფო დასკვნაში შეტანილი ძირითადი რეკომენდაციები ეხებოდა საარჩევნო ადმინისტრაციის ორგანოებს, განსაკუთრებით მათ შემადგენლობას და მათი წევრებისა და თავმჯდომარეების არჩევას / დანიშვნას. 2021 წლის 19 აპრილის პოლიტიკური შეთანხმების საფუძველზე, ამ მხრივ შესწორებულია ცვლილებების პროექტი.
შესწორებების პროექტის განახლებული ვერსია ითვალისწინებს ძირითადი რეკომენდაციების მნიშვნელოვან ელემენტებს, განსაკუთრებით:
1. ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარისა და არაპარტიული წევრების არჩევისთვის შემოღებული იყო კვალიფიციური (ორი მესამედი) საპარლამენტო უმრავლესობის ხმა, საბოლოო ჩიხის საწინააღმდეგო მექანიზმით;
პარტიის მიერ საარჩევნო კომისიაში წევრის დანიშვნის უფლების სპეციფიკური შეზღუდვები, ანუ პირობები, რომ პარტიას აქვს სახელმწიფო დაფინანსების უფლება და რომ პარტიის რომელიმე წევრი მაინც „ახორციელებს პარლამენტის წევრის საქმიანობას“, ასეთ შემთხვევაში პარტიების გამოკლება, რომლებიც პარლამენტის ბოიკოტს ახორციელებენ, მოხსნილია.
როგორც ითქვა, მთავარი რეკომენდაციების კიდევ რამდენიმე ელემენტი რჩება შეუსრულებელი:
ცესკო-ს არაპარტიული წევრებისთვის უფრო მეტი უფლებამოსილებების მოთხოვნა და მრავალფეროვანი შემადგენლობის უზრუნველყოფა შესარჩევ კომისიაში, რომელიც ატარებს გამჭვირვალე, დამსახურებაზე დაფუძნებულ წარდგენის პროცესს;
2. საოლქო საარჩევნო კომისიების და საუბნო საარჩევნო კომისიების წევრების შერჩევის შესახებ დებულებების პროექტში დამატებით ცვლილებების შეტანა, რათა უზრუნველყოფილი იყოს სხვა საკითხებთან ერთად, არაპარტიული წევრების დანიშვნის გამჭვირვალე, ნამდვილად დამსახურებაზე დაფუძნებული პროცესი. პარტიზანული წევრები; მეტიც, უნდა გაგრძელდეს საუბნო საარჩევნო კომისიის წევრობის განაცხადების წარდგენისა და განხილვის ვადები;
კანონში მკაფიოდ იყოს განსაზღვრული, თუ რა საფუძველი შეიძლება ჰქონდეს პარტიის მიერ წარდგენილი საარჩევნო კომისიის წევრების თანამდებობიდან გადაყენებას; ამგვარი გათავისუფლება დასაშვები უნდა იყოს მხოლოდ განსაკუთრებული შემთხვევებში და ძალიან კონკრეტული მიზეზებით;
პირველი ერთობლივი სასწრაფო დასკვნის გამოქვეყნების შემდეგ, კანონპროექტში შენარჩუნებულია საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების შეტანის რამდენიმე პოზიტიური პროექტი. მათ შორის, ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ ბრძოლის, არჩევნების შედეგების დადგენის პროცესის განმტკიცებისა და საარჩევნო დავების გადაწყვეტის პროცესის გაღრმავების ღონისძიებების ჩათვლით. ამავე დროს, პირველი ერთობლივი გადაუდებელი მოსაზრებით ფორმულირებული მრავალი რეკომენდაცია კვლავ ძალაშია და უნდა იქნას გათვალისწინებული მომავალი რეფორმების დროს, მათ შორის, იქ რომელიც მიმართულია
კენჭისყრის დღეს პარტიული წარმომადგენლების ყოფნის და საარჩევნო კამპანიის აკრძალვა საარჩევნო უბნების მიმდებარე ტერიტორიებზე; ეს ადგილები მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული (მაგალითად, 100 მეტრის პერიმეტრი იმ ოთახიდან, სადაც განთავსებულია საარჩევნო ყუთი);
ყოვლისმომცველი მარეგულირებელი ჩარჩოს მიღება, რომელიც განსაზღვრავს გადათვლის და ბათილად ცნობის მისანიჭებლად და ჩასატარებლად მკაფიო და ობიექტურ კრიტერიუმებს, შედეგების დათვლისა და ცხრილში გამჭვირვალე, სამართლიანი და ერთიანი პრაქტიკის უზრუნველსაყოფად და არჩევნების შემდგომი დავების განხილვაში;
დაბოლოს, შესწორებული ცვლილების პროექტი შეიცავს რამდენიმე ახალ ელემენტს, რომლებიც შემდგომ გადასინჯვას საჭიროებს, მათ შორის:
უნდა გადაიხედოს ცესკო-ს არაპარტიული წევრების კანდიდატებისთვის ხმის მიცემის სხვადასხვა რაუნდს შორის პერიოდის მნიშვნელოვანი შემცირება, ოთხიდან ერთ კვირამდე, შესწორებული კანონპროექტის მე–2 მუხლის მე-12 პუნქტის გარდამავალ დებულებებში;
უნდა გადაიხედოს საარჩევნო კოდექსის პროექტის 196-ე მუხლის მე-20 და 22-ე პუნქტების გარდამავალი დებულებები და შესწორებების პროექტის მე-2 მუხლის მეორე და მეოთხე პუნქტები, რომლებიც ეხება პარტიების მიერ ცესკოს წევრების დანიშვნის უფლებას;
ცესკო-ს საკონსულტაციო ჯგუფის შემადგენლობა და ფუნქციები უფრო მკაფიოდ უნდა იყოს დარეგულირებული კანონში;
გადაიხედოს საოლქო და საუბნო უპარტიო წევრების რაოდენობის მნიშვნელოვანი ზრდის საკითხი;
საარჩევნო კომისიებში საჩივრების წარდგენის უფლება არ უნდა შემოიფარგლოს საარჩევნო დავებზე უფლებამოსილი პირების ელექტრონულ რეესტრში რეგისტრირებული პირებით; ასეთი შესაძლო რეესტრი შეიძლება გამოყენებულ იქნას საჩივრების პროცესის ხელშესაწყობად, მაგრამ ამან არ უნდა შეზღუდოს უბრალო მოქალაქეებს საჩივრის წარდგენის უფლება.
"კანონის სტაბილურობას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს საარჩევნო პროცესის სანდოობისთვის, რაც თავისთავად მნიშვნელოვანია დემოკრატიის კონსოლიდაციისთვის. წესებმა, რომელიც ხშირად იცვლება - და განსაკუთრებით რთულმა წესებმა - შესაძლოა ამომრჩეველში დაბნეულობა გამოიწვიოს. უპირველეს ყოვლისა, ამომრჩეველმა შეიძლება დაასკვნას, სწორად ან არასწორად, რომ საარჩევნო კანონი უბრალოდ იარაღია ძლიერთა ხელში და რომ საკუთარ ხმას მცირე წონა აქვს არჩევნების შედეგების გადაწყვეტისას.
საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობაში ხშირი ცვლილებების შეტანით საფრთხე ემუქრება საარჩევნო პროცესის მთლიანობას და დემოკრატიის კონსოლიდაციის მიზნით სახელმწიფოს მუდმივ მცდელობებს", - ნათქვამია დოკუმენტში.
