ინტერვიუ
მეთიუ ბრაიზა: მთიან ყარაბაღზე 10 ნოემბრის შეთანხმება ეყრდნობა პრინციპებს, რომლებიც მინსკის ჯგუფმა 2007 წელს მოამზადა
მთიან ყარაბაღზე 10 ნოემბრის შეთანხმება ეყრდნობა პრინციპებს, რომლებიც მინსკის ჯგუფმა 2007 წელს მოამზადა. ამის შესახებ Europetime-თან ექსკლუზიურ ინტერვიუში აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილის ყოფილმა თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ განაცხადა. მეთიუ ბრაიზამ ინტერვიუს დროს, თეთრ სახლში მუშაობის პერიოდიც გაიხსენა, როდესაც დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშის შეხვედრაზე აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებთან, რობერტ ქოჩარიანთან და ჰეიდარ ალიევთან. „2007 წელს, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მშვიდობიანი გადაწყვეტის ფარგლებში, ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებმა (ეუთოს წევრი ქვეყნების ჯგუფი, რომელიც ყარაბაღის კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარების გზებს იძიებს), წინადადების სახით, სომხეთს და აზერბაიჯანს ძირითადი პრინციპები წარუდგინეს. ასეთი წინადადებები ეუთოს საგარეო მინისტრების შეხვედრაზე, მადრიდში იყო წარმოდგენილი, რომელსაც „მადრიდის პრინციპების“ სახელწოდებით ვიცნობთ. აზერბაიჯანის და სომხეთის ლიდერები ამ პრინციპებს, არაოფიციალურად დაეთანხმნენ, მაგრამ რამდენიმე ძირითადი დეტალი ისევ შეთანხმებას საჭიროებდა. საბოლოოდ, ეს დეტალები არასდროს შეთანხმებულა. აშშ, რუსეთი და საფრანგეთი აზერბაიჯანსა და სომხეთს მოლაპარაკებების პროცესში დაეხმარნენ, რაზეც წინასწარი შეთახმება ამ ქვეყნების ლიდერების მხრიდანაც არსებობდა, მაგრამ როგორც აღვნიშნე, მათ ვერ შეძლეს პროცესის ბოლომდე მიყვანა და ძირითადი პრინციპების დეტალებზე შეჯერება. ამ შეთანხმების ვერსია ითვალისწინებდა აზერბაიჯანის კონტროლის დაბრუნებას მთიანი ყარაბაღის მიმდებარე შვიდივე აზერბაიჯანის ოლქზე, რომელიც იმჟამად სომხეთს ჰქონდა დაკავებული; სანაცვლოდ, სომხეთი მიიღებდა „დროებით იურიდიულ სტატუსს“ და საბოლოოდ, საბოლოო იურიდიულ სტატუსს, რომელიც განისაზღვრებოდა მთიანი ყარაბაღის მცხოვრებლების ხმით. ეს ვერ და არ მოხდებოდა წარსულში აშშ-ის მონაწილეობის გარეშე. „ ...მაგრამ სამწუხაროა, რომ აშშ ამჟამად არ თამაშობს აქტიურ როლს მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებაში“, - აღნიშნა ამერიკელმა დიპლომატმა. თუმცა, რაც შეეხება უკვე 10 ნოემბრის ხელშეკრულებას, რომელზეც ალიევი და ფაშინიანი მორიგდნენ, მეთიუ ბრაიზას თქმით, არსებითად „მადრიდის პრინციპებია“, რომელსაც გარკვეული დეტალები აზერბაიჯანის სასარგებლოდ დაემატა. „მანამდე და ომის დროს, სომხეთი „მადრიდის პრინციპებს“ არ დათანხმდა. საბოლოოდ, აზერბაიჯანმა მოიგო ომი და ამგვარად, თავის სასარგებლოდ მოიპოვა ბერკეტები ასეთი პრინციპების მოდიფიცირებისთვის“, - განუცხადა მეთიუ ბრაიზამ Europetime-ს.
მეთიუ ბრაიზა: სირცხვილია, რომ აშშ-ის ხელისუფლებამ აქტიური როლი ვერ შეასრულა მთიანი ყარაბაღის საკითხის მოგვარებაში
„მთიან ყარაბაღზე მიღწეულმა შეთანხმებამ აშშ-ის მხრიდან სამხრეთ კავკასიაში ინტერესისა და აქტივობის ნაკლებობა აჩვენა“, - ამის შესახებ Europetime-თან ექსკლუზიურ ინტერვიუში აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილის ყოფილმა თანაშემწემ მეთიუ ბრაიზამ განაცხადა. ის თეთრ სახლში მუშაობის პერიოდს იხსენებს, როდესაც დიდი ხნის განმავლობაში მუშაობდა პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშის შეხვედრაზე აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერებთან, რობერტ ქოჩარიანთან და ჰეიდარ ალიევთან. ბრაიზა ამბობს, რომ ეს საკითხი მაშინ აშშ-ის ჩარევის გარეშე ვერ გადაწყდებოდა, ახლა კი სირცხვილია, როდესაც შეერთებულმა შტატებმა აქტიური როლი ვერ ითამაშა. მისი ქმით, ივლისში, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამხედრო მოქმედებებს დროს, გასაგები გახდა, რომ აშშ და სხვათა შორის საფრანგეთიც არ აპირებდა აქტიური როლის თამაშს იმაში, რომ დაძაბულობა ჩამცხრალიყო და ასეც მოხდა. მეთიუ ბრაიზას განცხადებით, ეს ქვეყნები ბოლომდე აქტიურები არ იყვნენ, როლის შესრულება კი თავის თავზე აიღეს რუსეთმა და თურქეთმა. საბოლოო ჯამში კი გადაწყდა, რომ სამშვიდობოები რუსეთიდან და თურქთიდან იქნებიან ადგილზე - ამ ფაქტს ამერიკელი დიპლომატი ძალიან მნიშვნელოვანს უწოდებს, რადგან მიიჩნევს, რომ თურქეთი, როგორც ნატოს წევრი, და სამხედროების რაოდენობით ნატოს რიგით მეორე სახელმწიფო, ბალანსს შეუწყობს ხელს. მეთიუ ბრაიზა აღნიშნავს, რომ მთიან ყარაბაღზე 10 ნოემბრის შეთანხმება ეყრდნობა პრინციპებს, რომლებიც მინსკის ჯგუფმა 2007 წელს მოამზადა. მისი თქმით, აშშ, რუსეთი და საფრანგეთი აზერბაიჯანსა და სომხეთს მოლაპარაკებების პროცესში დაეხმარნენ, რაზეც წინასწარი შეთახმება ამ ქვეყნების ლიდერების მხრიდანაც არსებობდა, მაგრამ მათ ვერ შეძლეს პროცესის ბოლომდე მიყვანა და ძირითადი პრინციპების დეტალებზე შეჯერება. როგორც ბუშის ადმინისტრაციის ყოფილმა სპიკერმა განაცხადა, ამ შეთანხმების ვერსია ითვალისწინებდა აზერბაიჯანის კონტროლის დაბრუნებას მთიანი ყარაბაღის მიმდებარე შვიდივე აზერბაიჯანის ოლქზე, რომელიც იმჟამად სომხეთს ჰქონდა ოკუპირებული; სანაცვლოდ, სომხეთი მიიღებდა "დროებით იურიდიულ სტატუსს" და საბოლოოდ, საბოლოო იურიდიულ სტატუსს, რომელიც განისაზღვრებოდა მთიანი ყარაბაღის მცხოვრებლების ხმით. ბრაიზამ აღნიშნა, რომ ეს ვერ და არ მოხდებოდა წარსულში აშშ-ის მონაწილეობის გარეშე. „ ...მაგრამ სამწუხაროა, რომ აშშ ამჟამად არ თამაშობს აქტიურ როლს მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებაში“. მეთიუ ბრაიზა Europetime-თან ინტერვიუში მაიკ პომპეოს ვიზიტსაც შეეხო და განაცხადა, რომ აშშ-ის გზავნილია, დაეხმაროს საქართველოს დემოკრატიის გაძლიერებაში - ამასთან, შეერთებულ შტატებს სჯერა, რომ მთავრობამ, ოპოზიციამ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა ერთად უნდა იმუშაონ ამ მიმართულებით. „მაიკ პომპეოს ვიზიტის დროს, აშშ-ის ელჩმა კელი დეგნანმა ჟურნალისტებს განუმარტა, რატომ არ შეხვდა სახელმწიფო მდივანი ოპოზიციას. მან თქვა, რომ ყველამ, განსაკუთრებით ოპოზიციამ, არჩევის შემდეგ ბევრი უნდა იმუშაოს, რომ მონაწილეობა მიიღოს საპარლამენტო ცხოვრებაში და ფოკუსირდნენ იმ რეფორმებზე, რომლებზეც სურთ მუშაობა - განსაკუთრებით, საარჩევნო რეფორმაზე. როგორც ელჩმა აღნიშნა, სახელმწიფო მდივანს სჯერა, რომ არსებული დემოკრატიული მექანიზმების გამოყენება და მის გასაუმჯობესებლად მუშაობა მნიშვნელოვანია. ეს უკანასკნელი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორია აშშ-ის ოფიციალური პირებისთვის. მეთიუ ბრაიზას განმარტებით, როგორც აშშ-ს ელჩი კელი დეგნანი, ასევე სახელმწიფო მდივანი მაიკ პომპეო აცნობიერებენ, რომ ამ უკანასკენლის გადაწყვეტილება არ შეხვედროდა ოპოზიციას საკმაოდ არაპოპულარული აღმოჩნდა ქართული ოპოზიციიისთვის, თუმცა დაამატა, რომ სახელმწიფო მდივნის მოადგილის, ფილიპ რიკერის დარჩენა თბილისში ოპოზიციასთან შეხვედრის მიზნით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იყო, ისევე როგორც მაიკ პომპეოს შეხვედრა არასამთავრობო ორგანიზაციების ლიდერებთან. რომ შევაჯამოთ, აშშ-ის გზავნილია, დაეხმაროს საქართველოს დემოკრატიის გაძლიერებაში. ამერიკას სჯერა, რომ მთავრობამ, ოპოზიციამ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა ერთად უნდა იმუშაოს ამ მიმართულებით. არ ვიცი, რა წინადადებით ჩამოვიდა სახელმწიფო მდივანი საქართველოში, თუმცა აღვნიშნავ, რომ თავად ფაქტი, რომ ეს ვიზიტი შედგა, შესანიშნავია. ეს ხაზს უსვამს იმას, რომ პოლიტიკური კრიზისის, ოპოზიციასა და მთავრობას შორის ღრმად პოლარიზებული გარემოს მიუხედავად, აშშ-ს სურს, დაეხმაროს ქართველ ხალხს დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებაში. ამასთან, ეს ვიზიტი ასევე ხაზს უსვამს აშშ-ის სურვილს, დაეხმაროს საქართველოს, ნატოსთან კავშირების გაღრმავებაში“, - აღნიშნავს ამერიკელი დიპლომატი.
თურქეთის ელჩი: თურქეთი საქართველოს სტრატეგიულ პარტნიორად თვლის და ნატოში გაწევრიანებისკენ მის ამჟამინდელ ძალისხმევას სრულად უჭერს მხარს
ექსკლუზიური ინტერვიუ თურქეთის ელჩთან მთიან ყარაბაღში, საბრძოლო მოქმედებები, შეთანხმების საფუძველზე შეწყდა. მისი მიხედვით, სომხეთი იღებს ვალდებულებას, აზერბაიჯანს გადასცეს მთიანი ყარაბაღის ავტონომიურ ოლქს მიღმა არსებული აზერბაიჯანული რაიონები, რომლებსაც მანამდე სომხეთი აკონტროლებდა. სომხურმა ძალებმა უნდა დატოვონ მთიანი ყარაბაღიც. კონფლიქტის ზონაში რუსი სამშვიდობოების ჯგუფი შევიდა. აგრეთვე, სომხეთი იღებს ვალდებულებას, რომ არ შეაფერხებს ნახიჩევანისა და დანარჩენი აზერბაიჯანის დამაკავშირებელი გზის მშენებლობას. ბაქო რეგიონში რუსეთის სამშვიდობო ძალების განთავსებას დათანხმდა. რუსეთის ჯარები გააკონტროლებენ ახალ გზას, რომელიც აზერბაიჯანის ლაჩინის რაიონის გავლით დააკავშირებს სომხეთს მთიან ყარაბაღთან. გარდა ამისა ფაშინიანი დათანხმდა, სომხეთის ტერიტორიაზე შეიქმნას ახალი სატრანზიტო დერეფანი, რომელიც აზერბაიჯანს დააკავშირებს დასავლეთით მდებარე მის ანკლავთან, ნახიჩევანთან. ამ დერეფანსაც რუსეთის სამშვიდობო ძალები დაიცავენ. შეთანხმებიდან ასევე ვიგებთ „ზავის ერთობლივი მონიტორინგის ცენტრში“ თურქეთის მონაწილეობაზე. ასევე როგორც აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, „რუსი და თურქი სამხედრო მოსამსახურეები განლაგდებიან ყარაბაღის სამშვიდობო ცენტრში“. რეგიონში მიმდინარე საკითხებზე, თურქეთზე როგორც ნატოს წევრი ქვეყნის როლზე ყარაბაღის პროცესებში, თურქეთ-საქართველოს ურთიერთობებსა და თანამშრომლობაზე „ევროპათაიმმა“ კომენტარი თურქეთის ელჩს, ფატმა ჯერენ იაზგანს სთხოვა. _მთიანი ყარაბაღის საკითხი რეგიონში მუდმივი არასტაბილურობის წყაროა. თურქეთი გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუციების (822, 853, 874, 884) შესაბამისად, სომხეთს 30 წლის განმავლობაში მოუწოდებდა, დაესრულებინა აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორიების ოკუპაცია. ცეცხლის შეწყვეტის გადაწყვეტილება დამაიმედებელი ნაბიჯია და შეუძლია გახსნას გზა საკითხის მდგრადი, ხანგრძლივი გადაწყვეტისკენ. დარწმუნებული ვართ, რომ რეგიონში სტაბილურობა სომხეთსაც სარგებელს მოუტანს. რეგიონში განვითარებული მოვლენები საქართველოსა და თურქეთს შორის ორმხრივ ურთიერთობებში შეშფოთების საგანს არ წარმოადგენს. თურქეთი საქართველოს ნამდვილ სტრატეგიულ პარტნიორად აღიქვამს. თურქეთი ყოველთვის უჭერდა მხარს საქართველოს ნატოში გაწევრიანებას და ჩვენ განვაგრძობთ საქართველოს ევროატლანტიკურ სივრცეში ინტეგრაციისკენ მისწრაფების მხარდაჭერას, განსაკუთრებით ნატოში გაწევრიანებისთვის მის ამჟამინდელ ძალისხმევას“, - აღნიშნავს თურქეთის ელჩი. „აზერბაიჯანის თხოვნით, ჩვენ შევთანხმდით ცეცხლის შეწყვეტის მონიტორინგზე. რუსეთთან ხელი მოვაწერეთ ურთიერთგაგების მემორანდუმს, რომელიც უზრუნველყოფს თურქეთის ჯარების ყოფნას ერთობლივ სამშვიდობო ცენტრში. ცეცხლის შეწყვეტის მონიტორინგთან დაკავშირებული ღონისძიებების დეტალები რუსეთის ხელისუფლებასთან განიხილება. თურქეთი ნატოს ერთადერთი წევრი ქვეყანაა რეგიონში, 1952 წლიდან, რომელიც ყოველთვის უჭერდა მხარს ალიანსის თანამშრომლობას სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებთან, რომელთა შორის არის სომხეთიც. არც თურქეთის ნატოს წევრობაა ახალი და არც ჩვენი მეზობლებისადმი ნატოს მხარდაჭერა“, - აცხადებს ფატმა ჯერენ იაზგანი. რაც შეეხება გენერალ ბენ ჰოჯესის ინტერვიუს ჩვენს გამოცემასთან, რომლის მიხედვით, ევროატლანტიკურ გზაზე დასავლეთის ყველაზე დიდი მოკავშირე თურქეთია და რომ კარგი იქნებოდა, თუ საქართველოში ამერიკის შეერთებული შტატები ინფრასტრუქტურას და როტაციულ ძალებს გაზრდიდა, ამ საკითხთან მიმართებით „ევროპათაიმის“ შეკითხვას ელჩმა ასე უპასუხა: ეს საქართველოს შიდა საქმეა და ეხება ორმხრივ ურთიერთობებს საქართველოსა და აშშ-ს შორის.
ბენ ჰოჯესი: საქართველო ნატოში გაწევრიანებისთვის დაუყოვნებლივ უნდა მიიწვიონ
საქართველოს ნატოში გაწევრიანების მოწვევა დაუყოვნებლივ უნდა გაეგზავნოს. ამის შესახებ ამერიკული სახმელეთო ჯარების ყოფილი მეთაური, გენერალ-ლეიტენანტი ბენ ჰოჯესი Euobserver-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში წერს. ამერიკელი გენერალი აღნიშნავს, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანთან უფრო ძლიერი და მტკიცე ურთიერთობები უნდა ჩამოყალიბდეს. „უნდა გავაძლიეროთ ჩვენი ალიანსი თურქეთთან და ჩვენი ყოფნა საქართველოში, მათ შორის აშშ-ის საჰაერო ძალებისა და საზღვაო ძალების ინფრასტრუქტურის ჩათვლით“, - წერს ბენ ჰოჯესი. „ეს იქნება კრემლისთვის გზავნილი, რომ ეს რეგიონი ჩვენი სტრატეგიული ინტერესის სფეროა, დასავლეთმა უნდა დაიცვას სამხრეთ კავკასია ვიდრე ჯერ კიდევ შესაძლებელია დიდი კონფლიქტის თავიდან აცილება“, - აღნიშნა ამერიკელმა გენერალმა. „გასულ კვირას თურქეთისა და რუსეთის შუამავლობით მიღწეული სამშვიდობო შეთანხმების შედეგად, დროებით შეწყდა სისხლიანი ომი, რამაც ყარაბაღისთვბის უფრო ნათელი მომავლის იმედი გააჩინა. ამ შეთანხმების თანახმად, რუსი მშვიდობისმყოფელები რეგიონში სულ მცირე ხუთი წლით განთავსდებიან. მოსკოვს ახლა ჯარები სამხრეთ კავკასიის სამივე ქვეყანაში - საქართველოში (მისი სუვერენული ტერიტორიის 20% ოკუპირებულია 2008 წლიდან), სომხეთსა (საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დარჩენილი ბაზები) და ახლა აზერბაიჯანში ჰყავს განთავსებული“, - წერს ბენ ჰოჯესი. ბენ ჰოჯესმა „ევროპათაიმთან“ ინტერვიუში გამოთქვა იმედი, რომ აშშ გაზრდის საქართველოში ინფრასტრუქტურას, განსაკუთრებით როტაციული ძალების და სტრატეგიული საჰაერო გადაზიდვების მხარდაჭერის კუთხით.
ბენ ჰოჯესი: ვიმედოვნებ, აშშ გაზრდის საქართველოში ინფრასტრუქტურას, განსაკუთრებით როტაციული ძალების და სტრატეგიული საჰაერო გადაზიდვების მხარდაჭერის კუთხით
ევროპაში აშშ-ის სახმელეთო ჯარების ყოფილი სარდალი, გენერალ-ლეიტენანტი ბენ ჰოჯესი იმედოვნებს, რომ აშშ გაზრდის საქართველოში თავის ინფრასტრუქტურას, განსაკუთრებით როტაციული ძალების და სტრატეგიული საჰაერო გადაზიდვების მხარდაჭერის კუთხით, ისევე როგორც შავ ზღვაში თავის წარმომადგენლობას. „ევროპათაიმთან“ ექსკლუზიურ ინტერვიუში ჰოჯესი აცხადებს, რომ სომხეთში არსებული რუსეთის ბაზების მნიშვნელობა, რომელიც საქართველოს ტერიტორიასთან ახლოსაა, საკმაოდ გაიზარდა, შესაბამისად, საქართველომ და მისმა პარტნიორმა აშშ-მ, ამას ყურადღება უნდა მიაქციონ. _ბატონო გენერალო, ბოლო ინტერვიუ რომელიც თქვენთან ჩავწერეთ, ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებით, ცუდი სცენარის განვითარებად, რუსეთის სამშვიდობოების განლაგება მიიჩნიეთ. როგორ შეაფასებდით იმას, რაც ახლა მოხდა? _მისასალმებელია, რომ სამხედრო დაპირისირებები და განსაკუთრებით სამოქალაქო პირების მკვლელობები დასრულდა. ასევე მისასალმებელია, რომ აზერბაიჯანმა თურქეთის მხარდაჭერით მიიღო გადაწყვეტილება კონფლიქტის ზონაში საომარი ქმედებების შეჩერების შესახებ. იმედი მაქვს, შეთანხმება გაგრძელდება და ორივე მხარე შეეცდება მის შესრულებას. თუმცა, ვფიქრობ, რომ სხვა ქვეყნებიც შეძლებდნენ სამშვიდობო მისიის განხორციელებას კრემლის ნაცვლად. ჩემი აზრით, იქ განლაგებული რუსული ძალები უფრო ოკუპანტებს წარმოადგენენ, ვიდრე მშვიდობისმყოფელებს, ისევე როგორც დნესტრისპირეთში, აფხაზეთსა და „სამხრეთ ოსეთში“, სადაც სინამდვილეში „ტერიტორიის მპყრობელებად“ უფრო გვევლინებიან, ვიდრე მშვიდობის მყოფელებად. _რა ცვლილებებს გამოიწვევს ეს რეგიონში? როგორი იქნება თურქეთის და რუსეთის გავლენები კავკასიაში, რა თანაფარდობით და რა პერსპექტივებით? თურქეთმა აჩვენა, რომ შესწევს უნარი, გავლენა იქონიოს რეგიონზე; ასევე მოახდინა ზოგიერთი მისი შესაძლებლობის მაღალ დონეზე მოდერნიზაციის დემონსტრირება; დაგვანახა, რომ შეუძლია ხარისხიანი ტრენინგისა და კონსულტაციის უზრუნველყოფა, როგორც ეს აზერბაიჯანული ძალების შემთხვევაში გააკეთა. თუმცა ჯერჯერობით ვერ ვიტყვი, რა შედეგების მომტანი იქნება გრძელვადიან პერსპექტივაში ყოველივე ეს რეგიონში თურქეთისთვის. ფაქტია, თურქეთის გადმოსახედიდან, მისთვის საკმაოდ პოზიტიური ტენდენცია აღინიშნება. ამ ეტაპზე, სავარაუდოდ, თურქეთი გამოიყენებს ამას პასუხისმგებელი და პოზიტიური მიდგომისთვის რეგიონში, სტაბილურობისა და უსაფრთხოების გაუმჯობესების კუთხით, აგრეთვე იმისთვის, რომ უფრო მეტი გააკეთოს, რათა დაუპირისპირდეს კრემლის აგრესიას შავი ზღვის რეგიონის დანარჩენ ნაწილში. _რა ბედი ეწვევა ამ ახალი კონფიგურაციით, იმ მნიშვნელოვან მარშრუტებსა და კორიდორებს, რომლებიც გადის აღნიშნულ ტერიტორიებზე და აკავშირებს დასავლეთსა და აღმოსავლეთს? ეს არის მთავარი სტრატეგიული კითხვა - ახალი გარემოებები ხელს შეუწყობს თუ პირიქით, ხელს შეუშლის აზერბაიჯანი-საქართველოს აღმოსავლეთ-დასავლეთის კორიდორის განვითარებას, რომელიც ევროპას ევრაზიასთან აკავშირებს; ეს არის ერთადერთი დერეფანი (გაზის, ტელეკომუნიკაციის და საჰაერო მგზავრობისთვის), რომელიც რუსეთზე და ირანზე არ გადის. ხოლო რუსული სახმელეთო ძალების, როგორც ოკუპანტების იქ ყოფნა, სავარაუდოდ, დადებითად არ აისახება დერეფნის განვითარებაზე. _საქართველოსთვის როგორც სატრანზიტო კორიდორის მქონე ქვეყნისთვის, რას მოიტანს ან შეცვლის ეს ყველაფერი? ზოგადად როგორ აისახება ეს ახალი ,,წესრიგი' მასზე? სომხეთში არსებული რუსეთის ბაზების მნიშვნელობა, რომელიც საქართველოს ტერიტორიასთან ახლოსაა განლაგებული, საკმაოდ გაიზარდა. ამრიგად, საქართველომ და მისმა პარტნიორებმა, როგორიცაა აშშ, ამას ყურადღება უნდა მიაქციონ. ვიმედოვნებ, აშშ გაზრდის საქართველოში თავის ინფრასტრუქტურას, განსაკუთრებით როტაციული ძალების და სტრატეგიული საჰაერო გადაზიდვების მხარდაჭერის კუთხით, ისევე როგორც შავ ზღვაში თავის წარმომადგენლობას. ეს არის ძლიერი სახელმწიფოების შეჯიბრის ნაწილი, რომლებიც ახდენენ იმის დემონსტრირებას, რომ ეს რეგიონი ყველასთვის მნიშვნელოვანია. და ჩვენ ჩავდებთ ინვესტიციებს დიპლომატიაში, ინფორმაციასა და კერძო ეკონომიკაში, აგრეთვე გავაგრძელებთ თანამშრომლობას უსაფრთხოების კუთხით.
"თუ არ გავაძლიერებთ საერთაშორისო პარტნიორებთან თანამშრომლობას, დაუცველები და მოწყვლადები ვიქნებით ამ სიტუაციაში"
მთიან ყარაბაღში, საბრძოლო მოქმედებები, შეთანხმების საფუძველზე შეწყდა. შეთანხმების თანახმად, სომხეთი იღებს ვალდებულებას აზერბაიჯანს გადასცეს მთიანი ყარაბაღის ავტონომიურ ოლქს მიღმა არსებული აზერბაიჯანული რაიონები, რომლებსაც ახლა სომხეთი აკონტროლებს. ასევე სომხურმა ძალებმა უნდა დატოვონ მთიანი ყარაბაღიც. კონფლიქტის ზონაში შედის რუსი სამშვიდობოების ჯგუფი. აგრეთვე, სომხეთი იღებს ვალდებულებას რომ უზრუნველყოფს, არ შეაფერხებს ნახიჩევანისა და დანარჩენი აზერბაიჯანის დამაკავშირებელი გზის მშენებლობას. რუსეთის, როგორც მშვიდობისმყოფელის ხსენება, საზოგადეობაში, ერთგვარ ირონიას იწვევს. რა როლი ითამაშა აქამდე და როგორი იქნება ის მომავალში, ქმნის თუ არა კავკასიის რეგიონში შექმნილი ახალი რეალობა საფრთხეებს საქართველოსთვის, როგორი უნდა იყო ჩვენი პოზიცია, ამ და სხვა საკითხებზე, „ევროპათაიმი“ საქართველოს პრეზიდენტის მრჩეველს საგარეო პოლიტიკის საკითხებში ( 2014-2018), ჯიპა-ს ასოცირებულ პროფესორს, თენგიზ ფხალაძეს ესაუბრა. - როგორ შეაფასებთ მთიან ყარაბაღში განვითარებულ მოვლენებს, ომის დასრულებას, თუ შეიძლება ამას ასე ვუწოდოთ, და როგორია რუსეთის როლი? - უპირველეს ყოვლისა ვიტყვი, რომ მშვიდობა დამყარდა, უფროს სწორად შეწყდა ცეცხლი, მაგრამ ეს არ არის ყარაბაღის კონფლიქტის საბოლოო გადაწყვეტა. დღევანდელი სტატუს-ქვო არის შემდეგი - აზერბაიჯანმა მოახერხა და დაიბრუნა ტერიტორიების ძალიან მნიშნელოვანი და სერიოზული ნაწილი, თუმცა ამავდროულად, რუსეთმაც დაიბრუნა თავისი სამხედროების ყოფნის უფლება აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე. როგორც მოგეხსენებათ, ბოლო ობიექტი, რომელიც მათ კონტროლქვეშ იყო, კაბალის რადიოლოკაციური სადგურია, რომელიც ჯერ კიდევ ჰეიდარ ალიევის დროს დაიხურა და რუსეთის ძალებმა აზრბაიჯანის ტერიტორია დატოვეს. დღეს კი რუსეთმა მიიღო აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ყოფნის უფლება მშვიდობისმყოფელის მანტიით, იმ კონფლიქტში, რომელიც იმთავითვე მის მიერ იყო ინსპირირებული და შემდგომ პერიოდშიც ყველაფერს აკეთებდა იმისთვის, რომ მშვიდობა არ დამყარებულიყო. თუნდაც ბოლო წლების განმავლობაში რუსეთი იყო ის ქვეყანა, რომელიც იარაღით ამარაგებდა, როგორც ერთ, ისე მეროე მხარეს. ასე რომ რეალობა გვაქვს ასეთი: გვაქვს ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმება, რაც მნიშნელოვანია იმით, რომ შეწყდა სისხლისღვრა (ყველაზე დიდი ტრაგედიაა, როცა ადამიანები იღუპებიან), მაგრამ გავითვალისწინოთ ის, რომ რუსეთმა მიიღო დამატებითი ბერკეტები რეგიონში, და ეს არის ბერკეტია- როგორც აზერბაიჯანზე, ასევე სომხეთზე ზემოქმედებისათვის. - ის რეალობა, რაც ახლა იქმნება კავკასიაში, რამდენად და როგორ აისახება საქართველოს სატრანზიტო პოტენციალზე? - სატრანზიტო პოტენციალზე, თუ იმას ვგულისხმობთ, რომ ნახიჩევანისკენ იხსნება ვიწრო კორიდორი, ეს აბსოლუტურად სხვა რამეა. სხვათაშორის გასათვალისწინებელია, რომ ამ კორიდორს, ამ შეთანხმებით, რუსეთის უსაფრთხოების ფედერალური სამსახურის შეიარაღებული ჯგუფები გააკონტროლებს. ამიტომ ვერანაირად ვერ განვიხილავთ ამ ვიწრო დერეფანს, როგორც საერთაშორისო სატრანზიტო გადაზიდვებისათვის გამოსაყენებელს. თუმცა საქართველოსთვის გასათვალისწინებელია ის მოცემულობა, რომელიც გუშინ დამყარდა, რუსეთის გაძლიერება რეგიონში. საქართველოსთვის ძალიან ყურადსაღები უნდა იყოს ეს ფაქტორი. თუ არ გავაძლიერეთ აქტივობები და თუ ვერ მოვახერხეთ ჩვენი პარტნიორების მეტად დაინტერესება საქართველოთი და საქართველოს უსაფრთხოებაში ვართ საკმაოდ დაუცველები და მოწყვლადი ამ სიტუაციაში. ამ ინტერესის გაძლიერება კი შეიძლება სწორედ, ისეთი პროექტებით, რომელიც ხელს უწყობს საქართველოს, ერთის მხრივ, სატრანზიტო ფუნქციის გაძლიერებას (ამ მხრივ, ძალიან მნიშნელოვანია ინფრასტრუქტურული პროექტები, მათ შორის, ისეთი პროექტი, როგორიც იყო ანაკლიის პორტი), და მეორეს მხრივ, ძალიან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული ჩვენს დიპლომატიურ აქტივობაზე ნატოს ქვეყნებთან, როგორც ორმხრივ, ისე მრავალმხრივ ფორმატში. ორმხრივ ფორმატში ვგულისხმობ, უპირველეს ყოვლისა ამერიკის შეერთებულ შტატებთან ურთიერთობაზე, ისევე როგორც თურქეთთან და სხვა ქვეყნებთან, მრავალმხრივ ფორმატში ურთიერთობებს. ეს არის შავი ზღვის უსაფრთხოების თემა, რაშიც კიდევ უფრო უნდა გავვაქტიურდეთ და თავად ნატო, რომელში ინტეგრაციაც, საქართველოსთვის დღეს უაღრესად მნიშნელოვანია, მით უფრო როცა რუსეთი ძლიერდება ამ რეგიონში. - ახსენეთ ანაკლია, თქვენი აზრით რა ბედი ეწევა ამ პროექტს? განხორციელდება თუ არა მისი მშენებლობა, მითუფრო, რომ ახლა კიდევ უფრო დადასტურებულად წარმოჩინდა როგორი საჭიროა მსგავსი პროექტები ქვეყნის, არა მხოლოდ ეკონომიკური არამედ უსაფრთხოების კუთხითაც? - ანაკლიის პორტი დღეს სამწუხაროდ შეჩერებულია, მაგრამ თუ ჩვენ მოვახერხებთ, რომ ეს პროექტი ხელახლა დაიძრას და განხორციელდეს, ეს იქნება ძალიან მნიშვნელოვანი საქართველოსთვის. ეს იქნება მისი კეთილდღეობისა და უსაფრთხოების დამატებითი გარანტია. მე ვფიქრობ, რომ ჩვენ რითაც უნდა ვიყოთ დაკავებული, სწორედ მსგავსი პროექტების განვითარებაა. რაც უფრო მეტი საერთაშორისო აქტორის ინტერესი იქნება საქართველოში წარმოდგენილი, რაც უფრო მსხვილი კომპანიები იქნებიან ჩართულები, მით უფრო მეტი იქნება ჩვენი ქვეყნის დაცულობა. მაგალითისთვის შემიძლია ვთქვა, რომ თავის დროზე, სწორედ ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანმა და ბაქო-თბილისი-ერზუმმა განაპირობა ის, რომ რუსეთის სამხედრო ბაზები საქართველოდან გავიდა. რომ არა ეს პროექტები, არც ეს არ მოხდებოდა. ასეთ პროექტებს არ აქვს მხოლოდ კომერციული მნიშვნელობა, ისინი თავიანთი პოლიტიკური დატვირთვით არიან მნიშვნელოვანნი. ჩვენს ინტერესებშია მსგავსი პროექტები განვითარდეს და საქართველო მაქსიმალურად მიმზიდველი გახდეს უცხოური ბიზნესისათვის, დღეს ამის პოტენციალი ნამდვილად გაგვაჩნია. დღეს ამას კიდევ უფრო მეტი მნიშნელობა აქვს, ვიდრე აქამდე. - რუსეთმა გაიმყარა პოზიციები იქ, სადაც სურდა, რამდენადაა აზრბაიჯანისთვის ეს გამარჯვება... - დღევანდელი გადასახედიდან, აზერბაჯანი ტერიტორიულად უკეთეს ვითარებაშია, ვიდრე იყო ორი და სამი თვის წინ, რადგან მან დაიბრუნა ეს ტერიტორიები, თუმცა ვიმეორებ რომ ეს არ ნიშნავს, რომ პრობლემა ამოიწურა. ჯერ კიდევ კითხვის ნიშნებია იმაზე, რამდენად მართებულად და ჯეროვნად შესრულდება მიღწეული შეთანხმება. სამწუხაროდ, ჩვენი გამოცდილებიდან გამომდინარე, ეს ძალიან მნიშნელოვანი თემაა, აქ რუსეთი ყველანაირად შეეცდება თავისი პოზიციები გაიუმჯობესოს. თუმცა აზერბაიჯანი რამდენად იქნება მოწყვლადი ყოველივე ამის მიმართ, დიდწილად დამოკიდებული იქნება იმაზე, რამდენად ძლიერი და დაცული იქნება საქართველო. ამიტომ საქართველოს მნიშნელობა, რეგიონულ კონტექსტში კიდევ უფრო იზრდება და რუსეთის ინტერესი ჩვენს მიმართ, არ კლებულობს, ამიტომ ჩვენს დაცულობას დიდი მნიშნელობა აქვს. - როგორია თურქეთის როლი და მნიშვნელობა ამ კონფლიქტში? - თურქეთი თავისთავად ცხადია დაინტერესებული მხარეა და მას ეს არც დაუმალავს, თურქეთმა ძალიან ბევრი რამ გააკეთა იმისთვის, რომ დახმარებოდა აზერბაიჯანს. მიუხედავად იმისა, რომ განცხადებები იყო, რომ თურქეთი მიიღებს სამშვიდობო პროცესში მონაწილებას, უშუალოდ მშვიდობისმყოფელებთან დაკავშირებით, ჩანაწერი შეთანხმებაში არ არის. თუ ამის მიღმა არის კიდევ სხვა შეთანხმება, არ ვიცი, მაგრამ ამაში, საუბარია რუს სამშვიდობოებზე და არა თურქებზე. ვნახოთ რა ფორმით იქნება თურქეთი ჩართული. თურქეთისთვის მნიშნელოვანია არა მხოლოდ აზერბაიჯანი, არამედ, სტაბილური და განვითარებული საქართველოც. ამ კონტექსტში, თურქეთი, ჩვენი შეურყევადი პარტნიორია. ძალიან მნიშვნელოვანია თურქეთთან ორმხრივი თანამშრომლობა. - მაშინ როცა ითქვა რომ რუსი სამშვიდობოები შევლენ ყარაბაღში, ჩნდება ერთგვარი ,,დეჟავიუს’’ შეგრძნება საქართველოსთან მიმართებაში, მითუმეტეს, როცა ვკითხულობთ, რომ საუბარია 5 წელიწადზე, შემდგომი განგრძობის პერსპექტივით, პირველი, რაც გვახსენდება, დღეს რუსი სამშვიდობოების დანატოვარი კვალი, უდიდესი სამხედრო ბაზებია აფხაზეთში... - გეთანხმებით, შეუძლებელია ასეთი გრძნობა არ გაჩნდეს, მაგრამ გეტყვით იმას, რომ ამ შემთხვევაში რუსეთი კიდევ უფრო მომგებიან პოზიციაში, რადგან თუ შევხედავთ იმ მანდატს, რომელიც მას საქართველოში ჰქონდა, ეს მანდატი აფხაზეთის მხარეს იყო გაეროს მანდატი, ცხინვალის შმეთხვევაში, კი ეუთოსი. რუსეთმა ახლა რაც მოახერხა, არის ის, რომ მან საერთაშორისო ორგანიზაციების მიღმა, მხოლოდ და მხოლოდ მხარეების ხელმოწერით მიიღო ეს სტატუსი, რაც თავისთავად მოქმედების მეტ თავისუფლებას და ნაკლებ ანგარიშვალებულებას აძლევს. მეორე - თუ შევხედავთ, იმას, რამდენად სწრაფად მოხდა რუსეთის შეიარაღებული ძალების კონტინგენტის პერედისლოკაცია, ვნახავთ, რომ ამისთვის ისინი მზად იყვნენ მანამ, სანამ ხელშეკრულებას ხელი მოეწერებოდა. ამისთვის რუსეთი, ძალიან დიდი ხანი ემზადებოდა, კარგად აკვირდებოდა სიტუაციებს, აკეთებდა შესაბამის გათვლებს, სცენარები მუშავდებოდა და ერთ-ერთი განხორციელებული ფაზა, ვნახეთ, ამ მოცემულობაში, შეუძლებელია დეჟავიუს შეგრძნება არ გაჩნდეს, ისედაც ცხადია, რომ ეს კონფლიქტები იმთავითვე რუსეთის მხრიდან იყო ინსპირირებული და მხარდაჭერილიც. - სულ ახლახანს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ 17-18 ნოემბერს საქართველოს ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო მდივანი, მაიკ პომპეო ეწვევა. რა იქნება ამ ვიზიტის მთავარი მესიჯი, მითუფრო იმ ფონზე რა პროცესებიც რეგიონში მიმდინარეობს? - ვიზიტი უდავოდ მნიშვნელოვანია როგორც ქვეყანაში, ასევე ქვეყნის გარეთ არსებული რეალობების გათვალისწინებით. დეტალები ჯერ უცნობია, მაგრამ დარწმუნებული ვარ სახელმწიფო მდივანი ძლიერ გზავნილებს ჩამოიტანს როგორც ეროვნული უსაფრთხოების, ასევე დემოკრატიის განმტკიცებისა და საქართველო-ამერიკის ურთიერთობათა შემდგომი განვითარებისათვის. მნიშვნელოვანია, რომ ეს შესაძლებლობა ბოლომდე გამოვიყენოთ და ამ საკითხებთან დაკავშირებით ჩვენი ინიციატივებიც შევთავაზოთ სტრატეგიულ პარტნიორს. სპეციალურად "ევროპათაიმისთვის"
პოლ გობლი: სამწუხაროდ, არიან ძალები, რომელთაც საქართველოს დემოკრატიულ პროცესებში გაურკვევლობის შეტანა სურთ
ევრაზიის ქვეყნების დამოუკიდებელი მკვლევარი, აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ყოფილი მრჩეველი პოლ გობლი იმედოვნებს, რომ თბილისში მიმდინარე მოვლენები კიდევ უფრო არ გამწვავდება. ანალიტიკოსი ამ საკითხზე „ევროპათაიმს“ ესაუბრა. „დიდი იმედი მაქვს, რომ სიტუაცია კიდევ უფრო არ გამწვავდება. სამწუხაროდ, არიან ძალები, რომელთაც სურთ საქართველოში დემოკრატიულ პროცესებში გაურკვევლობა შეიტანონ და ზოგი სხვა ქვეყნებშიც წაახალისონ იგივეს გასაკეთებლად. ამ ყველაფერში პუტინის როლი დემოკრატიის განადგურებაა“, - განაცხადა პოლ გობლმა. მანამდე, „ევროპათაიმმა“ შეფასებები სხვა ექსპერტებსაც სთხოვა. ლუის ნავაროს განცხადებით, საერთაშორისო პარტნიორების მიზანი მხარეებს შორის მოლაპარაკებების წარმოებაა. ლინკოლნ მიტჩელი კი მიიჩნევს, რომ შედეგებზე საბოლოოდ აისახა ხალხის ნება, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ პრობლემების იგნორირება უნდა მოხდეს. წყლის ჭავლის და მსგავსი ქმედებების გამოყენება კი ვითარებას მხოლოდ გააუარესებს.
ლინკოლნ მიტჩელი ცესკოსთან განვითარებულ მოვლენებს „ევროპათაიმთან“ აფასებს
ანალიტიკოსი ლინკოლნ მიტჩელი ცესკოსთან განვითარებულ მოვლენებს „ევროპათაიმთან“ აფასებს. „საქართველოში ჩატარებული არჩევნების დროს საკმარისი პრობლემები დაფიქსირდა იმისთვის, რომ ბევრს პროტესტი გამოეთქვა და გაბრაზებულიყო. შედეგებზე საბოლოოდ აისახა ხალხის ნება, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ პრობლემების იგნორირება უნდა მოხდეს. წყლის ჭავლის და მსგავსი ქმედებების გამოყენება ვითარებას მხოლოდ გააუარესებს“, - განაცხადა მიტჩელმა. სპეცრაზმმა გუშინ ცესკოს შენობასთან აქცია წყლის ჭავლით დაშალა. შსს-მ განაცხადა, რომ აქციის მონაწილეები შეეცადნენ, შეჭრილიყვნენ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის შენობაში და ამის საშუალება მათ პოლიციამ არ მისცა. მმართველი პარტიიდან კი მომხდარს მამუკა მდინარაძე გამოეხმაურა. „ქართული ოცნების“ ერთ-ერთი ლიდერის თქმთ,„პროტესტის მონაწილეებმა ცესკოს შენობაში სცადეს შეჭრა და სხვადასხვა ნივთს ესროდნენ პოლიციას, ამას კი საპასუხო რეაქცია მოჰყვა სამართალდამცველების მხრიდან. ოპოზიცია აქციას დღეს ისევ გეგმავს. პროტესტის მონაწილეები პარლამენტთან 18:00 საათზე შეიკრიბებიან. აღსანიშნავია, რომ 22:00 საათიდან საქართველოში კომენდანტის საათი მოქმედებს.
ლინკოლნ მიტჩელი: ახლა რომ თბილისში ვიყო, ძალიან ბედნიერი ვიქნებოდი ჯო ბაიდენის გამარჯვებით
ანალიტიკოსი ლინკოლნ მიტჩელი აშშ-ის პრეზიდენტად ჯო ბაიდენის არჩევას საქართველოსთვის პოზიტიურ მოვლენად აფასებს. „ევროპათაიმთან“ საუბრისას ანალიტიკოსი აცხადებს, რომ ბაიდენის ადმინისტრაცია ჯორჯ ბუშისა და ბარაკ ობამას პოლიტიკას დაუბრუნდება. „ჯო ბაიდენის გამარჯვების შემდეგ ვნახავთ იმ პოლიტიკისკენ მიბრუნებას, რაც ჰქონდათ ჯორჯ ბუშს და ბარაკ ობამას ამ რეგიონის მიმართ, ვგულისხმობ პოსტ საბჭოთა ქვეყნებს და განსაკუთრებით საქართველოს, ბაიდენს ესმის ეს რეგიონი კარგად და რეალურად ადარდებს უკრაინა და საქართველო, ანუ ეს კარგია საქართველოსთვის. აქვე დავამატებ ერთ რამეს, ბაიდენი არ არის ახალგაზრდა. 70-იანი წლებიდან პოლიტიკაშია. მისი პოლიტიკური მოსაზრებები ჩამოყალიბდა ცივი ომის დროს, როცა ის იყო ახალგაზრდა და თითქმის ორი ათწლეული გაატარა სენატში. მის გარშემო ასევე არის ხალხი ვინც, კარგად იცნობს რეგიონს, საქართველოს და კეთილგანწყობილნი არიან. ასე რომ, ჩემი აზრით, ბაიდენის პრეზიდენტობა ძალიან კარგი იქნება საქართველოსთვის და ახლა რომ თბილისში ვიყო, ძალიან ბედნიერი ვიქნებოდი ჯო ბაიდენის გამარჯვებით“, - განაცხადა ლინკოლნ მიტჩელმა. ლინკოლნ მიტჩელი „ევროპათაიმს“ შიდა პოლიტიკაზეც ესაუბრა. „არჩევნები კარგად არ ჩატარდა, „ქართული ოცნება„ წინ ვერ წავიდა დემოკრატიზაციის გზაზე, განსაკუთრებით არჩევნების საკითხში და ეს ძალიან სამწუხაროა. ყველაზე სამწუხარო ის არის, რომ შეიძლებოდა, უკეთესი არჩევნები ჩატარებულიყო. ისინი იგებდნენ, მოიგეს და იცოდნენ, რომ მოიგებდნენ, ამიტომ სამწუხაროა ის, რაც მოხდა, რადგან ეს ლეგიტიმიზაციას ართმევს არჩევნებს. რაც შეეხება ოპოზიციის არშესვლას პარლამენტში, ვეცდები რაც შეიძლება დელიკატური ვიყო, მაგრამ ეს სულელური გადაწყვეტილებაა - ყველაფერი კი იმის ბრალია, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში ოპოზიცია გამოდიოდა განცხადებებით, რომ ისინი იგებდნენ, როცა მსგავსი განწყობა დასავლეთშიც კი არ იყო. ის ხალხი, ვინც საქართველოს თემებზე მუშაობს, დარწმუნებული იყო რომ „ოცნება“ იგებდა ამ არჩევნებს. ოპოზიციამ შექმნა არასწორი მოლოდინი და ეს არ იყო სწორი, იფიქრეს რომ რევოლუცია მოხდებოდა რაც არ მოხდა და რა არის ახლა გამოსავალი, ეს არის შეკითხვა, რომელზეც პასუხი არ მაქვს. „ქართული ოცნება“ არის დემოკრატიზაციაზე პასუხისმგებელი. გასაგებია, რომ სააკაშვილის მოწოდებები რევოლუციისკენ, ძირს უთხრის დემოკრატიას, მაგრამ სააკაშვილი არ არის მთავრობაში, „ქართული ოცნებაა“ პასუხისმგებელი ქვეყნის დემოკრატიზაციაზე. რეალურად უნდა ეცადონ, რომ უკეთესი არჩევნები ჩაატარონ. რეალურად უნდა წაიყვანონ ქყვეყანა უკეთესი დემოკრატიისკენ. რაც შეეხება პარლამენტს, თუ მათ უნდათ ბოიკოტი მოახდინონ, გამოსავალი ოცნებისთვის არის, რომ ქვეყანა მართონ კარგად, დაეხმარონ ეკონომიკას ზრდაში, შეაჩერონ კოვიდის გავრცელება, უკეთესი გახადონ ქართველი ხალხის ცხოვრება“, - განაცხადა ლინკოლნ მიტჩელმა.
პოლ გობლი: რუსეთი წინასაარჩევნოდ, საქართველოში უკვე არსებული გავლენის რესურსების გამოყენებას შეეცდება
აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის ყოფილი მრჩეველი პოლ გობლი საქართველოში რუსული პროპაგანდის გააქტიურების საკითხზე Europetime-ს ესაუბრა. პოლ გობლი საარჩევნო მექანიზმების შექმნას გამორიცხავს და რუსეთის მიერ არსებული გავლენის რესურსების გამოყენებას ვარაუდობს. „ჩემი აზრით, რუსეთი წინასაარჩევნოდ, საქართველოში უკვე არსებული გავლენის რესურსების გამოყენებას შეეცდება, (როგორიცაა: დეზინფორმაცია,პროპაგანდა) ვიდრე აამოქმედებს საარჩევნო მექანიზმებს. საქართველოში არიან ადამიანები, რომლებიც მზად არიან, რუსეთთან ურთიერთობების აღდგენას მისცენ ბიძგი. ზოგი ამას იმიტომ აკეთებს, რომ ამის სჯერათ, სხვები ამ იდეის პოპულარიზასიისთვის ამა თუ იმ გზით არიან წახალისებულნი“, - განუცხადა პოლ გობლმა Europetime-ს. საქართველოში ამერიკის ელჩმა კელი დეგნანმა არჩევნებში უცხოურ ჩარევაზე დღეს კიდევ ერთხელ მიანიშნა. ის არჩევნებისთვის მზადების პროცესზე საზოგადოებრივ საქმეთა ოფიცრის მოვალეობის შემსრულებელ კრისტოფენ ანდერსონს ესაუბრა და აღნიშნა, რომ აშშ ეხმარება საქართველოს/ცესკოს თავიანთი სისტემების გაძლიერებაში, დეზინფორმაციის კამპანიის სახით არსებული უცხოური ჩარევებისგან დასაცავად. საქართველო რომ რუსეთისგან არჩევნებში ჩარევას უნდა ელოდოს, ამის შესახება ელჩმა ჯერ კიდევ აგვისტოში განაცხადა. საპარლამენტო არჩევნები საქართველოში 31 ოქტომბერს იმართება.
„რუსეთის რბილი ძალა“ - გამოწვევა საქართველოსა და მისი პარტნიორებისთვის
„რუსეთის რბილი ძალა“ - ამ ტერმინს პოლიტიკოსების თუ მსოფლიო ექსპერტების შეფასებებში ხშირად ამოიკითხავთ, საკითხი აქტუალურია როგორც საქართველოში, ისე მსოფლიოში. მისი გამოყენება იგრძნობა არამარტო რუსეთის უშუალო სამეზობლოში, არამედ, ევროკავშირის წევრ და კანდიდატ ქვეყნებშიც. საქართველოში რუსეთის მხრიდან დეზინფორმაციის კამპანიის ერთ-ერთი ბოლო მაგალითი ლუგარის ლაბორატორიაზე თავდასხმაა, რაზეც საქართველოს ოფიციალურ პირებთან ერთად, ამერიკელი პარტნიორებიც მიუთითებდნენ. კერძოდ, რუსულ მედიაში გახშირდა სტატიები იმის შესახებ, რომ თბილისი ლაბორატორიის დახმარებით კორონავირუსის ოკუპირებული აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონის ტერიტორიაზე გავრცელებას ცდილობს. საპასუხოდ, აშშ-ის საელჩომ მოსკოვი ლაბორატორიის მუშაობის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებაში დაადანაშაულა. ქართულმა მხარემ კი რუსეთს საერთაშორისო ფორმატში ლაბორატორიის დათვალიერება შესთავაზა. საერთაშორისო მედიაში კი გაჩნდა სტატიებიც იმის შესახებ, რომ საქართველო ყალბი ამბების სამიზნე გახდა. ე.წ. რბილი რუსული ძალა რომ უფრო ხილული გახდა, ამაზე ჯერ კიდევ 2018 წელს, საქართველოს იმჟამინდელმა პრემიერ-მინისტრმა მამუკა ბახტაძემაც ისაუბრა, როდესაც აქცენტი გააკეთა გავრცელებულ დეზინფორმაციაზე, „საქართველოს თითქოს „ევროპული სტრუქტურებიდან აგდებენ“. რას ნიშნავს რუსული რბილი ძალა, რა მეთოდებს იყენებს ის, რა მიზნებს ემსახურება და რა გზები არსებობს ჰიბრიდული ომის გამოწვევებზე გასამკლავებლად, ამ საკითზებზე მოსაზრებებს საერთაშორისო პოლიტიკის ექსპერტი, გვანცა აბდალაძე Europetime-ს უზიარებს: - ბოლო წლებში რუსეთის რბილი ძალა აქტუალურ საკითხად იქცა საქართველოშიც და მთელ მსოფლიოშიც. მასზე ყველას სმენია, თუმცა ხშირად რთულდება იმის დაკონკრეტება, რას გულისხმობს ეს ტერმინი, რას მოვიაზრებთ რუსეთის რბილი ძალის პოლიტიკად, რა განსხვავებაა მასსა და აშშ-ის, ევროკავშირის თუ სხვა დასავლური აქტორების რბილ მექანიზმებს შორის. ამ მიზნით, უპირველეს ყოვლისა, უნდა მოვახდინოთ მარტივი კლასიფიკაცია. „რბილი ძალა“ (soft power) თავისი კლასიკური გაგებით, როგორც თავად ტერმინის გამომგონებელმა, ამერიკელმა თეორეტიკოსმა და პოლიტიკოსმა ჯოზეფ ნაიმ განმარტა, გულისხმობს „მომხიბვლელობის ძალას“, ცეკვას, სადაც „პარტნიორის ყოლა აუცილებელია“, თანამშრომლობას და ორმხრივ სარგებელს, ე.წ. „მოგება-მოგება“ თამაშს (win-win game), სადაც ქმედებები ლეგიტიმურია და პოლიტიკა ინსტიტუტების მიერ განხორციელებული. რბილი ძალის მიზანია ახალი მოკავშირეების გაჩენა და მათზე „რბილი ზემოქმედება“, მათი „მოხიბვლა“ საერთო პროექტებში ჩართულობისთვის. ნაისეული კლასიკური რბილი ძალის კარგი მაგალითია ევროკავშირი, რომელიც არ ფლობს სამხედრო მექანიზმებს და სახელმწიფოთა ჩართულობას სხვადასხვა ფორმით უზრუნველყოფს ინსტიტუციური მმართველობით და სხვადასხვა ლეგიტიმური პროექტით. მას შემდეგ, რაც რუსეთის სახელმწიფომ პრიორიტეტული გახადა საგარეო პოლიტიკაში (რეგიონში თუ მის მიღმა) „რბილი ძალის“ გამოყენება, აღმოჩნდა, რომ რუსეთის „რბილი პოლიტიკა“ სულაც არ არის „რბილი“ - ის იყენებს არალეგიტიმურ მექანიზმებს, ხოლო მიზნები დესტრუქციულია და არა „მოგება-მოგება“ (win-win game) პროექტებზე მიმართული. დისკუსია ამ მიმართულებით განსაკუთრებით გააქტიურდა 2016 წლის აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში რუსეთის მხრიდან ჩარევის შემდეგ (პეტერბურგის „ტროლების ქარხანა“), რაც დაადასტურა საგამოძიებო კომისიამ. გაჩნდა ახალი ტერმინიც „ბასრი ძალა“ (sharp power), რომლის ავტორია ამერიკელი ექსპერტი ქრისტოფერ უოლკერი. საერთაშორისო ასპარეზზე დღეს უკვე მიღებულია ჩინეთის და რუსეთის არასამხედრო მეთოდებით ზეგავლენის მოპოვების პოლიტიკა მოხსენიებული იყოს როგორც sharp-ი და არა soft-ი. ქართულ სამეცნიერო დისკუსიაში ტერმინის არარსებობის გამო, ვთარგმნეთ როგორც „ბასრი“ და ვცდილობთ ამ ტერმინის დამკვიდრებას. - რას გულისხმობს „ბასრი ძალა“ და რითი განსხვავება ის „რბილი ძალისგან“? - რუსეთის ბასრი ძალა იყენებს კლასიკური რბილი ძალის ზოგიერთ გავრცელებულ და კანონიერ მექანიზმს (კულტურული კავშირები, იდეების გავრცელება, განათლების პროექტები), მაგრამ ამავე დროს იყენებს ისეთ მექანიზმებს, რაც ვერ ჯდება ვერც კანონიერების, ვერც ლეგიტიმურობის და ვერც „რბილი ზემოქმედების“ ფარგლებში. ეს მექანიზმები ხშირ შემთხვევაში იმეორებს ცივი ომის დროინდელ კგბ-ს მეთოდებს: პროვოკაციების მოწყობა, ჯგუფების შექმნა-შეგზავნა, პროპაგანდა, საინფორმაციო ფსიქოლოგიური ოპერაციების გამოყენება მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ (ომის პირობებში მსგავს მეთოდებს იყენებს ყველა არმია მტრის წინააღმდეგ). გარდა ტრადიციული საბჭოთა გამოცდილი მეთოდებისა, ინტერნეტის გამოგონებამ და ციფრულმა რევოლუციამ გაამარტივა ახალი მექანიზმების გამოყენება: კიბერთავდასხმები და დეზინფორმაციის გავრცელება სოციალური თუ სხვა მედიის დახმარებით, ბოტებისა და ტროლების აქტიური გამოყენებით. პრორუსული ჯგუფები ხშირად გამოთქვამენ „არგუმენტირებულ ეჭვს“ - რა გარანტია არსებობს, რომ დასავლური რბილი ძალაც არ იყენებს არალეგალურ მექანიზმებს? - პასუხი მარტივია. ადამიანები ყველა სისტემასა და ყველა დროში მიდრეკილნი არიან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებისთვის, თუმცა დემოკრატიულ სისტემაში ამა თუ იმ ლიდერს შეზღუდული აქვს ძალაუფლების გადაჭარბების მექანიზმები და არსებობს პროცესების გამჭვირვალობის ინსტიტუციური ვალდებულება. - რუსეთის ბასრი ძალის თავისებურებებსა და მუდმივ მიზნებზე ხშირად მიანიშნებენ ექსპერტები და სხვა ლიდერები, თქვენ როგორ აღწერთ მის ტაქტიკას? - რუსეთის ბასრი ძალის მიზნებში უნდა გამოვყოთ მუდმივი მიზნები (გლობალური მასშტაბით - დემოკრატიული სისტემების დისკრედიტაცია, რეგიონის მასშტაბით - სტაბილურობისა და განვითარებისთვის ხელის შეშლა, პოლიტიკურ სპექტრში მისთვის სასურველი პოლიტიკური ელიტების დაწინაურება, რუსეთის პოლიტიკური თუ ეკონომიკური სივრციდან თავის დაღწევის შეუძლებლობა) და ცვალებადი ტაქტიკური მიზნები, რომლებიც განისაზღვრება ამა თუ იმ საზოგადოებაში კონტექსტის და სამიზნე ჯგუფების შესწავლის საფუძველზე. ცვალებადია ასევე განხორციელების მექანიზმები და განმახორციელებელი ჯგუფები თუ ინდივიდები. - როდის აქტიურდება ბასრი ძალა? - საერთაშორისო პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ ბასრი ძალის გააქტიურება ხდება კრიზისების დროს (კონფლიქტები, ეკონომიკური კრიზისი, შიდა პოლიტიკური არასტაბილურობა) და საარჩევნო ან რეფერენდუმების პერიოდში. მოქალაქეთა განწყობებზე თამაში და ამომრჩევლის პრეფერენციების შეცვალა (რაც ავტომატურად ნიშნავს საარჩევნო შედეგების შეცვლასაც) რუსეთის ბასრი ძალის ყველაზე „საყვარელ გართობად“ იქცა ბოლო წლებში. საარჩევნო პერიოდში „ბასრი ძალის“ გააქტიურება ქმნის განსაკუთრებულ გამოწვევას, რადგან დროის მცირე მონაკვეთში შეუძლებელია იდენტიფიცირება კონკრეტულად რომელი მოვლენის თუ პროვოკაციის მიღმა იკითხება ბასრი ძალის კვალი. აშშ-ის, 2016 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების მაგალითზე, გამოძიებას წლები დასჭირდა შეკითხვებზე პასუხის გასაცემად. საარჩევნო პერიოდში ბასრი ძალის გამოყენება, აჩენს კიდევ ერთ მნიშვნელოვან საფრთხეს - ამა თუ იმ პოლიტიკურ ელიტას უჩნდება ცდუნება საკუთარი პარტიული გამარჯვებისთვის გამოიყენოს რუსეთის „პროფესიონალური“ დახმარება. რაც უფრო მეტად უჭირს კონკრეტულ პოლიტიკურ ელიტას საკუთარი ლეგიტიმაციის შენარჩუნება, მით უფრო მოწყვლადი იქნება ამგვარი ცდუნების წინააღმდეგ. ქართულმა პოლიტიკურმა ელიტებმა (როგორც ამჟამინდელმა, ასევე მომდევნო) უნდა გააცნობიერონ სახელმწიფო ინტერესის უზენაესობა ვიწრო პარტიულ ინტერესებზე. საზოგადოებაში უნდა შეიქმნას კონსენსუსი, რომ არ შეიძლება მტრული ძალების საინფორმაციო ფსიქოლოგიური ოპერაციების გამოყენება შიდა პარტიული ბრძოლებისთვის. ეს პოლიტიკური განვითარების ის ეტაპია, რომელსაც აუცილებლად უნდა მივაღწიოთ და რაც მუდმივად უნდა გააკონტროლოს მედიამ და სამოქალაქო საზოგადოებამ. - რატომ არის დეზინფორმაციასთან ბრძოლა ასეთი რთული? - იმიტომ, რომ დეზინფორმაციულ „მესიჯებზე“ რეაგირება ფაქტობრივად შეუძლებელია. როგორც ამბობენ, „გაფრენილ სიტყვას ვერ დაეწევი“ - მანიპულაციური ფოტო, ვიდეო თუ ტექსტური ინფორმაციის გავრცელებას წუთები სჭირდება სოციალური მედიით, მის გადამოწმებას და პასუხის გაცემას კი პროფესიონალიზმი და ხანგრძლივი დრო. დეზინფორმაცია არსებობს სხვადასხვა სახის და შესაძლოა მოიაზრებდეს როგორც სრულ ტყუილს, ასევე მეტ-ნაკლებად რეალური ინფორმაციის მანიპულაციურ გამოყენებას, ასევე იმ კლასიკური პროპაგანდის მეთოდების გამოყენებას, რაც ოსტატურად შეიქმნა ნაცისტურ გერმანიაში და დაიხვეწა საბჭოთა კავშირში ცივი ომის დროს. დეზინფორმაციის გამოყენება განსაკუთრებით ეფექტურია ტაქტიკური მიზნების მისაღწევად. დეზინფორმაციის ლოგიკა კარგად ერგება ყველა ჩვენგანის ადამიანურ სისუსტეს - სმარტფონზე „ჩასქროლვით“ მივიღოთ სწრაფი და ემოციური ინფორმაცია. გარდა ამისა, თვალში საცემია, რომ დეზინფორმაციული მესიჯები ცვალებადია და ხშირად ურთიერთგამომრიცხავიც, ასევე „მომსახურების სხვადასხვა პაკეტად დაყოფილი“. როგორც სუპერმარკეტში შესულ მყიდველს სჭირდება სხვადასხვა პროდუქტი გემოვნების და საჭიროების შესაბამისად, ასევე დეზინფორმაციის მიმღები ჯგუფები განსხვავდებიან ერთმანეთისგან სხვადასხვა თემის მიმართ მოწყვლადობის ხარისხით, და როგორც ბიზნესში, მომხმარებელს აქაც უნდა ჰქონდეს მრავალფეროვანი არჩევანი. დეზინფორმაციული მესიჯები კვდომადიც არის დროის მონაკვეთში. კარგ მაგალითად მახსენდება პრორუსული ჯგუფების მიერ გავრცელებული „ფოტომტკიცებულება“, რომ მაჩაბლის ქუჩას დაერქვა „ირანის ქუჩა“ და მოწოდება საზოგადოების მიმართ, რომ „აღვდგეთ ქართველები „შაჰ-აბასების“ წინააღმდეგ“. მსგავსი ნიუსი მოწყვლადი აღმოჩნდა ბევრი ჯგუფისთვის ისტორიული მეხსიერებისა და ქვეცნობიერი სენტიმენტების გამო, თუმცა მსგავსი „ნიუსი“ ვერ იქნება გრძელვადიანი, რადგან ძალიან მარტივია მისი გადამოწმება. ამავე ჯგუფში უნდა მოვიაზროთ ბევრი სხვა ანტიდასავლური მესიჯიც („ევროპაში ინცესტი ლეგალურია“ ჟანრის), რადგან ბოლო წლებში მარტივი გახდა ევროპაში წასვლა და ევროკავშირისგან თუ აშშ-სგან მონსტრის შექმნა რთულდება მოსახლეობაში. ყველაზე მნიშვნელოვანი არის არა ის, რომ გარკვეული დეზინფორმაციული მესიჯები არის თუ არა კვლავ ქმედითი, არამედ ის, რომ მუდმივი „დეზინფორმაციული შტურმი“ აღწევს თავის მთავარ მიზანს - ადამიანს აღარ სჯერა არაფრის, ბუნდოვანდება ზღვარი ტყუილსა და მართალს შორის. - რა შეიძლება ჩავთვალოთ რეაგირების ეფექტურ მექანიზმად? როდესაც დეზინფორმაციას საზოგადოება მიჰყავს ამ მდგომარეობამდე, იქ უკვე მარტივდება რეალური პოლიტიკური მიზნების მიღწევა. ანუ დეზინფორმაცია ეფექტურად იქნა გამოყენებული ჰიბრიდული ომის მექანიზმად და დადგა სასურველი შედეგი. რა შეიძლება ჩავთვალოთ რეაგირების ეფექტურ მექანიზმად? - სახელმწიფოში ინსტიტუციური მდგრადობა (როდესაც რეალური მიღწევები და წარმატებები აღარ ტოვებს სივრცეს, მოქალაქე დაკავდეს შეთქმულების თეორიებით), მედია-პროფესიონალიზმი, მოქალაქის მომზადება ახალი გამოწვევებისთვის (მედიაწიგნიერების დანერგვა განათლების სისტემაში დაწყებითი განათლების ეტაპიდანვე), დეზინფორმაციასთან და მტრულ პროპაგანდასთან ბრძოლის სახელმწიფო პრიორიტეტად ქცევა. დეზინფორმაციას ქმნიან და ავრცელებენ პროფესიონალები და ჩვენთვისაც პროფესიონალიზმის ზრდა სხვადასხვა სეგმენტში ერთადერთი სწორი გამოსავალია ჰიბრიდული ომის გამოწვევებთან გასამკლავებლად. სპეციალურად „ევროპათაიმისთვის“
ჰოჯესი ყარაბაღის კონფლიქტზე:"ეს არის პოტენციური მარიონეტული დაპირისპირება თურქეთსა და რუსეთს შორის"
ევროპაში აშშ-ის სახმელეთო ჯარების ყოფილი სარდალი, გენერალ-ლეიტენანტი ბენ ჰოჯესი იმედოვნებს, რომ აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის დაპირისპირება ყარაბახის საკითხზე მოლაპარაკებების გზით, რაც შეიძლება მალე გადაიჭრება. ამის შესახებ გენერალმა „ევროპათაიმთან“ საუბრისას განაცხადა. „ვიმედოვნებ, რომ კონფლიქტი მოლაპარაკებების გზით, რაც შეიძლება მალე გადაიჭრება. ეს არის პოტენციური მარიონეტული დაპირისპირება თურქეთსა და რუსეთს შორის, რომელიც უნდა მოგვარდეს. ვფიქრობ, კრემლი ამ მიმართულებით ნაბიჯს მალე გადადგამს და როგორც ჩანს, თურქეთი აფორმებს გარკვეული ტიპის შეთანხმებებს რუსეთთან თურქულ ჯართან დაკავშირებით სირიაში, რათა კრემლის რეაგირებები მთიან ყარაბაღში შეამციროს“ - აცხადებს გენერალი. მისივე შეფასებით, მნიშვნელოვანია, რომ აზერბაიჯანი იმდენად შორს არ წავიდეს, რომ კრემლი ჩაერთოს. „თუმცა "შორს წასვლა“ და თავდაჯერებულობის თავიდან აცილება ყოველთვის რთულია, როცა საქმე ჩანს, რომ კარგად მიდის“ - დასძინა გენერალმა. რაც შეეხება პროცესში საერთაშორისო ჩართულობას, ბენ ჰოჯესი აცხადებს, რომ „შეერთებულმა შტატებმა ყოველთვის უნდა გადადგას ნაბიჯი, რათა ხელი შეუწყოს კონფლიქტის მოგვარებას“. „ჩვენ ნამდვილად უნდა ვიმუშაოთ ჩვენს მოკავშირეებთან, განსაკუთრებით გერმანიასთან. გერმანია არის ჩვენი ყველაზე მნიშვნელოვანი მოკავშირე და, ალბათ, ერთადერთი მთავრობაა, რომელსაც შეუძლია, კრემლის ქცევაზე გავლენა მოახდინოს. შეერთებულმა შტატებმა მჭიდროდ უნდა ითანამშროლოს გერმანიასთან კონფლიქტების მოგვარების კუთხით როგორც მთიან ყარაბაღთან დაკავშირებით, ასევე აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთსა და ბელარუსთან დაკავშირებით“- განაცხადა გენერალმა. მისი ანალიზით, შექმნილი ვითარების ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი შედეგი იქნება, თუ რუსი ”მშვიდობისმყოფელები” მთიან ყარაბაღში ჩადგებიან: „ეს რეგიონი ძალიან მნიშვნელოვანია, ეს არის ერთადერთი აღმოსავლეთ-დასავლეთის მარშრუტი, რომელიც გვერდს უვლის რუსეთსა და ირანს. შესაბამისად, თუ რუსი "მშვიდობისმყოფელები” ჩადგებიან იქ, ამან შესაძლოა, ხელი შეუშალოს აღმოსავლეთი-დასავლეთის საჰაერო მიმოსვლას, ენერგოგანაწილებასა და ტელეკომუნიკაციების მარშრუტიზაციას“. გენერალს ასევე ვკითხეთ საქართველოში შავ ზღვაზე დიდ ინფრასტრუქტურულ პროექტებთან დაკავშირებით, როგორიცაა ანაკლიის პორტი, ბათუმის პორტის ტერმიანლის მშენებლობა (რომელიც პირდაპირი ამერიკული ინვესტიციით ხორციელდება) და რუსეთის წანააღმდეგობებზე აღნიშნულ პროექტებზე:"რუსეთს არ აქვს უფლება გადაწყვიტოს რა არის საუკეთესო საქართველოსთვის. მხოლოდ საქართველოს ხალხი მიიღებს ამ გადაწყვეტილებას, იმისდა მიუხედავად, კრემლი თავად რას თვლის საუკეთესო გადაწყვეტილებად".
უნდა გავუშვათ თუ არა ბავშვები ბაღში და როგორ შევაგუოთ ახალ რეგულაციებს
12 ოქტომბერს, თბილისის 187 ბაღიდან, სასწავლო პროცესი 183 ბაღში განახლდა, 4 ბაღი, კორონავირუსის შემთხვევის დაფიქსირების გამო, ისევ გადაიდო. მშობლების ნაწილი მიიჩნევს, რომ ბაღში ბავშვის მიყვანა, ამ პირობებში, რეკომენდირებული არ არის, ზოგი კი პირიქით მიიჩნევს. მშობელთა ნაწილი ამბობს, რომ მათი შვილები ახალ რეგულაციებს ვერ შეეგუებიან და ბაღში არმიყვანის მიზეზად, სწორედ ამას ასახელებენ. როგორ შევაგუოთ ბავშვი ახალ გარემოს, სწორია თუ არა მათი სახლში დატოვება და რამდენად სტრესულია ბავშვებისთვის ახალი რეგულაციები, „ევროპათაიმი“ ფსიქოლოგ მანანა პაჭკორიას ესაუბრა. - როგორც ფსიქოლოგი, როგორ აფასებთ ბაღის ახალ რეგულაციებს და რამდენად შესაძლებელია ბავშვებში ამ ახალმა წესებმა ფსიქოლოგიური სტრესი გამოიწვიოს? - თუ ბავშვი პირველად მიდის ბაღში, მისთვის ბაღი „რეგულაციების“ გარეშეც სტრესულია, რადგან ახალ გარემოსთან, ახალ შთაბეჭდილებებთან უწევს ადაპტაცია. ზოგადად ყოველი ცვლილება გარკვეულ სტრესთან არის დაკავშირებული და სტრესიც ორგანიზმის ჯანსაღი რეაქციაა. მთავარია სტრესთან გამკლავება, რაც მშობლებისა და აღმზრდელ-პედაგოგების აქტიურ ჩართულობას მოითხოვს. მათ უნდა შეუქმნან ბავშვებს უსაფრთხოებისა და დაცულობის განცდა, დაეხმარონ მათ დაძაბულობის მოხსნასა და განტვირთვაში. რაც შეეხება ახალ რეგულაციებს, დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის რეკომენდაციით არის შემუშავებული და პანდემიურ სიტუაციაში მისი დაცვა აუცილებელია ყველასთვის, მათ შორის ადრეული და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების დაწესებულებებისთვის. ამიტომ ბაღის პერსონალმა რომ შეძლოს რეკომენდაციების ზედმიწევნით შესრულება, საჭიროა მათი გადამზადება. - რას ურჩევთ მშობლებს, როგორ მოამზადონ ბავშვები, რათა შედარებით მარტივად მიიღონ ახალი რეალობა? - როგორც ვხედავთ მთელი მსოფლიო ახალი გამოწვევის წინაშეა და პანდემიამ სრულიად შეცვალა ცხოვრების ჩვეული რიტმი, რაც თავისთავად უარყოფითად აისახა ადამიანის ფსიქოემოციურ მდგომარეობაზე, განსაკუთრებით ბავშვებში. ამიტომ სწორი ინფორმირებულობა არის ერთადერთი გზა ბავშვებში შფოთვის და გაურკვევლობის შესამცირებლად, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს დაშინების გზით. მე მესმის ბევრი მშობელი ემოციურად ლაბილურ მდგომარეობაშია და დღემდე ცდილობს პანდემიით გამოწვეულ სტრესთან შეგუებას. ეს სრულიად ბუნებრივი პროცესია. მაგრამ ისიც ვიცით, რომ მშობლის ემოციური ფონი ბავშვებზე აუცილებლად აისახება, ამიტომ თუ გვინდა, რომ ბავშვები დავიცვათ ნეგატიური ზემოქმედებისგან, ზოგადად როცა დავიწყებთ მსჯელობას ახალი კორონავირუსით გამოწვეულ რეგულაციებზე - ეს იქნება პირადად ბავშვთან, რომელიმე ოჯახის წევრთან თუ სამეგობრო წრეში - ჩვენ თვითონ შევინარჩუნოთ სიმშვიდე და გაწონასწორებულობა, რადგან ბავშვები ჩვენს ქცევით მოდელებს იმეორებენ. ბავშვი უნდა იყოს ინფორმირებული ვირუსით გამოწვეული საფრთხეების შესახებ და იცოდეს მისი პრევენციის გზები, რამდენად აუცილებელია ჰიგიენის ნორმების დაცვა, ხელების ხშირი დაბანა, რეჟიმის დაცვა და ა. შ. შესაბამისი ილუსტრირებული ლიტერატურაც არის თარგმნილი, სპეციალურად ბავშვებიბსთვის ადაპტირებული, რომელსაც დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრი უწევს რეკომენდაციას. როცა ბავშვებს ამ მასალას გავაცნობთ, ავუხსნით მათთვის გასაგებ ენაზე და შევამზადებთ, ისინი უფრო ადვილად მიიღებენ პანდემიით გამოწვეულ რეალობას. - შეიცავს თუ არა ფსიქოლოგიური სტრესის ნიშნებს იზოლაციის ოთახი? - როგორც გაწერილია ბაგა-ბაღებისთვის გაცემულ რეკომენდაციებში, თუ ბავშვს გამოუვლინდა ვირუსისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები, კერძოდ 37 ℃ ან 37 ℃ - ზე მეტი ტემპერატურა, გადაყვანილ უნდა იქნა საიზოლაციო ოთახში, მაგრამ იქვე აღნიშნულია, რომ ბავშვის მეთვალყურის გარეშე დატოვება დაუშვებელია. თუ ბავშვს გვერდით ეყოლება თავისი აღმზრდელი, ის მარტო არ იგრძნობს თავს, ამ შემთხვევაში ვერ ვიტყვით, იზოლაციის ოთახი რაიმე სტრესის შემცველია. ნებისმიერ სიტუაციაში ბავშვისთვის სიყვარულის და მხარდაჭერის გამოხატულებაა მთავარი, რომ მას ჰქონდეს დაცულობის განცდა. - ბევრი მშობელი არ აპირებს შვილის ბაღში მიყვანას, რამდენად სწორია გადაწყვეტილება და როგროც პროფესიონალი, რას ურჩევთ მათ? - პანდემიური ფონის გამო, მშობელმა თუ გადაწყვიტა ბავშვი ბაღში არ გაუშვას, ვერ ვიტყვით რომ არასწორად მოიქცევა. მითუმეტეს თუ სახლში ჰყავს დამტოვებელი და შეუძლია ბავშვს შეუქმნას შესაბმისი ასაკობრივი გარემო. მაგრამ ექიმების და დარგის სპეციალისტების მოსაზრებას რომ დავეყრდნოთ, ვირუსთან ერთად უნდა ვისწავლოთ ცხოვრება და თუ ეს გარდაუვალია, მაშინ რეკომენდაციების დაცვით მოგვიწევს ჩვეულ რეჟიმში გავაგრძელოთ ცხოვრება. ამ შემთხვევაში ბავშვის ბაღში წაყვანაც ჩვეული რეჟიმის ნაწილი იქნება, მართალია გარკვეული შეზღუდვების დაცვით, მაგრამ ბავშვებისთვის უფრო რეალური და მეტად სოციალური გარემოს შექმნით. - ხომ არ გაქვთ რჩევა მშობლებისთვის, თუ როგორ შეუვსონ თანატოებთან კონტაქტის დანაკლისი, რასაც ბაღის არარსებობა აჩენს? - ბავშვებს რომ შეუვსონ თანატოლებთან კონტაქტის დანაკლისი, მშობლები და ოჯახის წევრები ხშირდა უნდა ეთამაშებოდნენ მათ. ძალიან კარგია, როცა ბავშვები ასაკის შესაბამისი დატვირთვით, ჩართულები არიან საშინაო საქმეებში: შეგიძლიათ მათთან ერთად დაგეგმოთ დღე, დაალაგოთ სახლი, მოამზადოთ სადილი, ამეცადინოთ ჰიგიენის წესების დაცვაში, შეეჯიბროთ ხელების დაბანაში. ყოველდღე ახალი აქტივობის მოფიქრება უფრო მრავალფეროვანს და საინტერესოს გახდის მათ დღეებს. - რამდენიმე სიტყვით, როგორ გავუმკლავდეთ მორიგ კარანტინს, თუ ამის აუცილებლობა ისევ დადგება დღის წესრიგში? - იმდენად ცვალებად სამყაროში ვცხოვრობთ, უფრო და უფრო მეტად გვჭირდება სწრაფი ადაპტაციის უნარი, რომ შევძლოთ კრიზისის შესაძლებლობად ქცევა, საკუთარი რესურსების მაქსიმალური გამოყენება. ამიტომ მე ვურჩევდი ყველას, გაეცნონ ფსიქოემოციურ განათლებას. ემოციების რეგულაცია შეგაძლებინებთ შეიმეცნოთ საკუთარი თავი, გაუგოთ და გამოხატოთ ემპათია სხვების მიმართ. ემოციური სტაბილურობა არის მყარი იმუნიტეტის საფუძველი, რაც დღეს ყველაზე მეტად გვჭირდება. მოტივაციას და ენერგიას ფიზიკური დატვირთისგან და ვარჯიშისგან მიიღებთ, რაც დაგეხმარებათ პოზიტიური აზროვნების შენარჩუნებაში, ახალი საქმის შესწავლა კი გიხსნით რუტინისგან. გისურვებთ ემოციურ სიჯანსაღეს! გაეცანით ახალ რეგულაციებს: აკრძალვები: ბაღში არ დაიშვებიან უცხო პირები, მათ შორის მშობლები; არ დაიშვებიან სიცხიანი და რესპირატორული სიმპტომების მქონე ბავშვები / პედაგოგები / ადმინისტრაცია; აკრძალულია სახლიდან სათამაშოების მოტანა; აკრძალულია ისეთი სათამაშოები, რომელთა რეცხვა და დეზინფიცირება ვერ ხერხდება; აკრძალულია ისეთი გასართობი ღონისძიებები, რომელიც ითვალისწინებს ბავშვთა დიდი ოდენობით თავშეყრას;აკრძალულია მისალმებისას ხელის ჩამორთმევა და სხვებთან შეხება. ვალდებულებები: ბაღის შესასვლელთან უნდა განხორციელდეს ბავშვების / პერსონალის ტემპერატურის კონტროლი; რესპირატორული სიმპტომების გამოვლენისას ბავშვი მაქსიმალურად სწრაფად უნდა წაიყვანოს მშობელმა; მშობლის დროულად არ მოსვლის შემთხვევაში ბაღი უკავშირდება 112; ბავშვების გარდა, ყველა სხვა პირი ბაღში დაიშვება მხოლოდ ნიღბით; ბაღებმა უნდა უზრუნველყონ გარე სივრცეში ხანგრძლივად თამაშის ხელშეწყობა; ბაღმა უნდა იცოდეს, ბავშვს აქვს თუ არა ალერგია ალკოჰოლზე, ან რომელიმე ისეთ ნივთიერებაზე, რომელიც შედის სადეზინფექციო სითხის შემადგენლობაში;სამზარეულოში ჭურჭელი უნდა გაივლოს არანაკლებ 65 C ტემპერატურის ცხელი გამდინარე წყლით, მანამდე ორჯერ გაირეცხოს არანაკლებ 40 C ტემპერატურის წყლითა და სარეცხი საშუალებების გამოყენებით. პერსონალი: პერსონალი ვალდებულია სამუშაო პროცესი განახორციელოს დამსაქმებლის/შრომის უსაფრთხოების მენეჯერის მიერ განსაზღვრული საგანგებო სიტუაციებში სამოქმედო გეგმის შესაბამისად; პერსონალი ვალდებულია დაიცვას პირადი ჰიგიენა; დღის განმავლობაში, როდესაც ბავშვები არ იმყოფებიან ოთახებში (მაგ. არიან ეზოში) უნდა მოხდეს სათამაშო და საძინებელი ოთახების დასუფთავება/დეზინფექცია და განიავება; დასუფთავებაზე პასუხისმგებელ პერსონალს დამატებით უნდა ჩაუტარდეს შესაბამისი ინსტრუქტაჟი; სამზარეულოში მუშაობის დროს გამოყენებული იქნეს ერთჯერადი ნიღაბი, თავსაბურავი და ხელთათმანი; სათამაშოები უნდა გაირეცხოს ყოველდღიურად წყლით, ჯაგრისით, საპნით ან საკვები სოდის 2%-იანი ხსნარით; მუშაობის პერიოდში პერსონალმა უნდა უზრუნველყოს თმის შეკვრა/მჭიდროდ დამაგრება, რათა მაქსიმალურად შეიზღუდოს თმების სახის ზედაპირთან შეხება. სპეციალურად „ევროპათაიმისთვის“
"რუსეთს აწყობს ყარაბაღის დაპირისპირება, რათა ორივე მხარე დასუსტდეს და მთლიანად კავკასიაში საკუთარი პოზიციები გააძლიეროს"
27 სექტემბერს, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის მთიან ყარაბაღში დაპირისპირება ისევ განახლდა. საბრძოლო შეტაკებები ორმხრივი მსხვერპლის ფონზე მიმდინარეობს. რა პროცესები მიმდინარეობს, მოსალოდნელია თუ არა გამწვავება და როგორია საქართველოს, რუსეთისა და თურქეთის როლი, „ევროპათაიმი“, რონდელის ფონდის მკვლევარს, ზურა ბატიაშვილს ესაუბრა. - ბატონო ზურაბ, როგორ შეაფასებთ მთიან ყარაბაღში განხლებულ შეტაკებებს და რითი განსხვავდება წინა და ამჟამინდელ მდგომარეობა ერთმანეთისგან? - უპირველეს ყოვლისა, ეს არის ყველაზე ძლიერი შეტანკებები, რაც კი ბოლო 27 წლის მანძილზე ყოფილა. ამაზე მსხვერპლი და დაჭრილთა რაოდენობაც მიუთითებს. განსხვავება ტექნიკური თვალსაზრისით არის ის, რომ ინტენსიურად გამოიყენება ბრძოლის თანამედროვე საშუალებები, როგორიცაა, დრონები და მფრინავი აპარატებით, რომლის საშუალებითაც არა მხოლოდ დაზვერვა ხდება, არამედ თავად ამ აპარატებსაც მიაქვს შეტევა. თანამედროვე ტექნოლოგიები ამის საშუალებას იძლევა. სამხედრო პოლიტიკური თვალსაზრისით, კი დიდი განსხვავება არ ჩანს, რადგან თუ დავაკვირდებით პირველი და მეორე დღის აზერბაიჯანული მხარის შეტევებს, მესამე და მეოთხე დღეს დავინახეთ, რომ უფრო გაჩერებულია და მხარეები საარტელერიო და დრონების საშუალებით ამუშავებენ ერთმანეთს. რუსეთი ერთგარი შუამავლის როლს ირგებს და თითქოს არ ერევა, ეს ჩანს, მაგრამ განსხვავებით წინა შეტაკებებისგან, ვხედავთ თურქეთის აქტიურ ჩართულობას. - აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა აღნიშნა, რომ იმ ტერიტორიიდან, სადაც საკუთარი დროშა უკვე აღმართეს, გასვლას არ აპირებენ, რამდენად შესაძლებელია მდგომარეობა უფრო გამწვავდეს? - გამწვავება ყოველთვის შესაძლებელია. ორივე მხარეს აქვს რეზერვი. ჯერ არ გამოუყენებიათ შორი მანძილის ფრთოსანი რაკეტები და იმედია აქამდე არც მივა საქმე. ასეთი ალბათობაც შესაძლებელია არსებობდეს, თუმცა ჯერ ორივე მხარე თავს იკავებს. ორივემ იცის რომ გამოყენების შემთხვევაში, იგივე იარაღს მეორე მხარეც გამოიყენებს. - რამდენად საფრთხის შემცველია არსებული მდგომარეობა საქართველოსთვის, როგორი უნდა იყოს ჩვენი პოზიცია? - საქართველოსთვის რამდენიმე სახის საფრთხე არსებობს, ერთი ეს არის პოლიტიკური, რადგან ყოველთვის ვერ შეძლებ ასეთ სიტუაციაში ნეიტრალიტეტის ბოლომდე შენარჩუნებას, გაჭირდება ძალიან ყოველშემთხვევაში. ამავე დროს ჩვენ ვხედავთ ორივე მხარის მცდელობებს, თავის მხარეს გადაიყვანონ და მოკავშირედ გაიხადონ. მეორეს მხრივ ვხედავთ, რომ არსებობს სამხედრო საფრთხე, რომ რუსეთმა სომხეთის დახმარების საბაბით, მოითხოვოს სახმელეთო კორიდორის გაჭრა საქართველოს ტერიტორიაზე, რამაც გამოუსწორებელი შედეგები შეიძლება მოიტანოს ჩვენი ქვეყნისთის. ამავე დროს ჩვენ ვხედვათ, რომ არსებობს ეკონომიკური საფრთხეები. კონკრეტულად ორივე ქვეყანა ჩვენი სავაჭრო პარტნიორია. თუ კონფლიქტი დროში გაიწელა და ეკონომიკური პრობლემები შეექმნათ, აისახება საქართველოზეც, ისევე როგორც საზღვრების გახსნის შემდეგ ეს ქვეყნები ვერ შეძლებენ ტურისტების გამოგზავნას. მათ თუ პრობლემები შეექმნებათ, შემცირდება ინვესტიციები, რისი რესურსიც მათ არ ექნებათ. ასევე აქვს ჰუმანიტარული განზომილება, თუ ტოლვილთა ნაკადები გაჩნდა, ამ მიმართულებითაც მოგვიწევს მუშაობა. - როგორ შეაფასებთ პრემიერ მინისტრის მხრიდან მხარეებისთვის მოლაპარაკების ადგილად თბილისის შეთავაზებას? - შეთავაზება სწორია, უბრალოდ ეს არის უფრო კეთილი სურვილები, ვიდრე რეალობა. არ მგონია მხარეები ამას დათანხმდნენ. საქართველოს არც ამის გამოცდილება აქვს და არც რესურსი. არ ვამბობ რომ ეს კარგია, მაგრამ ფაქტია. ამის რესურსი აქვს რუსეთს, რუსეთი არის ერთადერთი ადგილი, სადაც ამ ორ ქვეყანას შეუძლია დაჯდეს და ილაპარაკოს. როდესღაც მხარეები დათანხმდებიან მოლაპარაკებას, უბრალოდ, ჯერჯერობით აცხადებენ, რომ არ არიან მზად. ჯერ უნდა მოხდეს შეთანხმება ცეცხლის შეწყვეტაზე და დანარჩენი შემდგომში იქნება. - რამდენად მოსალოდნელია, რუსეთმა ტრადიციულად მოირგოს მაშველის როლი, როგორც ეს 2008 წელს მოხდა და ამ შემთხვევაშიც ჩაერთოს? - რუსეთისგან ყველაფერია მოსალოდნელი. ის რომ ახლა შედარებით არ ერევა არ ნიშნავს, რომ მართლა ნეიტრალურის პოზიცია აქვს. რეალურად აწყობს ეს დაპირისპირება, რათა ორივე მხარე დასუსტდეს და მერე მოირგოს შემრიგებლის როლი, რითაც საკუთარ პოზიციებს გააძლიერებს როგორც ამ ქვეყნებში, ისე მთლიანად კავკასიაში. - როგორია თურქეთის როლი და მოსალოდნელია თუ არა, რუსეთ-თურქეთის ინტერესები გადაიკვეთოს? - ტრადიციულად თურქეთი ყოველთვის აზერბაიჯანს უჭერდა მხარს, დღესაც და მომავალშიც ასე გააკეთებს. ერთი ერია და კულტურულ-ისტორიული კავშირები გააჩნიათ. ვხედავთ, რომ თურქეთი უფრო აქტიურია საგარეო პოლიტიკაში, მას აქვს ამბიცია რომ არის რეგიონული ლიდერი და შესაბამისად, იქცევა. ამ ლიდერობის სურვილში დაპირისპირებულია რუსეთთთან, რაც ვნახეთ ლიბიაში, სირიაში, ახლა ხდება ყარაბაღში. ეს მომავალშიც გაგრძლებდება და მითია ის, რომ რუსე- თურქეთი სტრატეგიული მოკავშირეები არიან. რეალურად ისინი ზოგჯერ ხდებიან ტაქტიკური მოკავშირეები და არა სტრატეგიული, რადგან გრძელვადიანად მათ სრულად განსხვავებული ინტერესები და პოლიტიკა აქვთ. ამ საუკუნეში გაშლილი დროშებით ომი ნაკლებად მოსალოდნელია. ისინი ადგილზე საკუთარი მოკავშირეების საშუალებით ებრძვიან ერთმანეთს. პირდაპირ ძნელად წარმოსადგენია და ეს კატასტროფა იქნებოდა. პირდაპირი ომის სიმძიმე ორივე მხარეს ესმის და ამიტომ მიმდინარეობს მოკავშირეების საშუალებით. - რეგიონში სიტუაციის გართულების შემთხვევაში, ალბათ საქართველოსაც მოუწევს ლტოლვილთა ნაკადის მიღება. როგორია რისკები და საფრთხეები, მითუმეტეს იმ ფონზე, როცა მსოფლიო პანდემიას ებრძვის... - ეს არ არის ხელწამოსაკრავი თემა, ყველას გვაწუხებს, იმიტომ რომ გარდა პანდემიისა, საქართველოს ეკონომიკური საშალებები არ აქვს ათიათასობით ლტოლვილის მისაღებად. სპეციალურად "ევროპათაიმისთვის"
ბენ ჰოჯესი: "საქართველო ნატო–ს წევრი ახლა უნდა გახდეს!"
საქართველო ნატო–ს წევრი ახლა უნდა გახდეს, - ამის შესახებ Twitter-ზე ევროპაში ამერიკის შეიარაღებული ძალების ყოფილი მთავარსარდალი, გენერალი ბენ ჰოჯესი წერს. „საქართველო ნატო–ს წევრი ახლა უნდა გახდეს. შავი ზღვა ნატოსთვის რეგიონში მთავარ პრიორიტეტს უნდა წარმოადგენდეს. კრემლი შავ ზღვასა და ანექსირებულ ყირიმში განლაგებულ თავის ბაზებს სირიასა და ლიბიაში ბოროტი ზრახვების განსახორციელებლად იყენებს“, - წერს ბენ ჰოჯესი.
ჰოჯესი – ბათუმის პორტის ტერმინალზე: „ხელს შეუწყობს საქართველოს უსაფრთხოებას, სტაბილურობას და ნატო–სთან უფრო დაახლოებას“
ამერიკელი გენერლის ბენ ჰოჯესის განცხადებით, ბათუმის პორტის ტერმინალი „ხელს შეუწყობს საქართველოს უსაფრთხოებას, სტაბილურობას და ნატო–სთან უფრო დაახლოებას“. ამის შესახებ ამერიკის შეერთებული შტატების არმიის ევროპული სარდლობის ყოფილმა მეთაურმა, გადამდგარმა გენერალ-ლეიტენანტმა „აქცენტთან“ საუბრისას განაცხადა. მისივე თქმით, ამერიკული და ევროპული ინვესტიციები საქართველოში, ნიშნავს, რომ ვაშინგტონი და ევროპა მეტ ყურადღებას დაუთმობენ ნებისმიერ შესაძლო საფრთხეს და რუსეთს გაურთულდება, განაგრძოს უკანონო ქმედებები. „კრემლმა იცის, რომ თუ აშშ და ევროპული ქვეყნები საქართველოში დიდ ინვესტიციებს განახორციელებენ, ეს სახელმწიფოები უფრო მეტ ყურადღებას მიაქცევენ უსაფრთხოების კუთხით რუსეთიდან მომავალ საფრთხეებს, მაგალითად, როგორიცაა უკანონო ოკუპაცია, რომელიც აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთის რეგიონში დღემდე გრძელდება. ამასთან, ისინი უფრო მეტ ყურადღებას დაუთმობენ რუსეთის პრეტენზიებს ტერიტორიული წყლებისა და ყირიმის გარშემო ექსკლუზიური ეკონომიკური ზონის შექმნის თაობაზე. ეს გაზრდილი ყურადღება და ინტერესი კი რუსეთს გაურთულებს, გააგრძელოს უკანონო მოქმედებები შავი ზღვის რეგიონში. სამწუხაროდ, საქართველოს მთავრობამ კრემლის ზეგავლენით ქვეყანაში დასავლეთის ბიზნესის განვითარებას ხელი შეუშალა. ამას კი მხოლოდ ზიანი მოაქვს ქართველი ხალხისთვის“, – განაცხდა ჰოჯესმა. კითხვაზე, ბათუმის პორტის ტერმინალი ანაკლიის პროექტთან ერთად, დაეხმარება თუ არა საქართველოს ნატო–სთან უფრო დაახლოებაში და ქვეყნის უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის გაძლიერებაში?“, ამერიკელმა გენერალმა შემდეგი განაცხადა: „რა თქმა უნდა, მაგრამ, დასავლეთის ინვესტიციებით საქართველოს ეკონომიკის განვითარება დამოკიდებულია ქვეყანაში სტაბილურობაზე, უსაფრთხოებასა და გამჭვირვალობაზე. საქართველოს ხელშია, შექმნას ქვეყანაში ასეთი გარემო“. მისივე თქმით, აშშ მოელის, რომ საქართველო მის მიერ გაცხადებული ლიბერალური დემოკრატიის კურსით სვლას განაგრძობს: „კონგრესის კომიტეტმა ცოტა ხნის წინ დაამტკიცა საქართველოსთვის ფინანსური დახმარების შესაძლო შემცირების კანონპროექტი. ეს არის გზავნილი, რომ აშშ საქართველოს პარტნიორად რჩება და რომ ჩვენ ვაფასებთ ამ ურთიერთობას. ამასთან, ნიშნავს, რომ გვაქვს მოლოდინი, საქართველო მის მიერ გაცხადებული ლიბერალური დემოკრატიის კურსით სვლას განაგრძობს. ეს კი მნიშვნელოვანია, რათა ქვეყანამ წინააღმდეგობა გაუწიოს რუსეთის ბოროტულ ზეგავლენას (კორუფცია, დეზინფორმაცია და მუქარები). ამ კუთხით მარცხის მაგალითი ანაკლიის პორტის პროექტის შეჩერებაა, რომელმაც სწორედ კრემლის ზეგავლენის გამო ვერ წაიწია წინ. აშშ–ის კონგრესი მოელის, რომ ქვეყანაში იქნება უფრო ძლიერი დემოკრატიული ინსტიტუტები და გამჭვირვალეობა, რომელიც საქართველოს დაეხმარება, წინააღმდეგობა გაუწიოს კრემლის ზეგავლენას და იმ ზოგიერთ ქართველ ოფიციალურ პირებს, რომელიც ამ ზეგავლენის მომხრეა“. ცნობისთვის: ბათუმის პორტში „კარბამიდის ტერმინალის" მშენებლობას კომპანია “Wondernet Exspress Investment Group” და ამერიკული უმსხვილესი ტრეიდული კომპანია “Trammo” ახორციელებენ. ტერმინალის ასაშენებლად 20 მილიონ დოლარზე მეტი ოდენობის ინვესტიცია ჩაიდო. ტერმინალი აღჭურვილია მინერალური სასუქების გადატვირთვისთვის საჭირო თანამედროვე ტექნოლოგიით და წლის განმავლობაში 1 200 000 ტონამდე სასუქის გადამუშავებას შეძლებს. აღსანიშნავია ისიც, რომ ბათუმის ტერმინალის მშენებლობა დასასრულს უახლოვდება და წლის ბოლოსთვის იგი უკვე სრულ მზადყოფნაში იქნება. „ტრამო“ „ფორბსის“ უმსხვილეს ამერიკულ კომპანიების სიაში 56-ე ადგილს იკავებს.